پزشک شهر - یکی از مسائلی که موجب میشود افراد به دندانپزشک مراجعه کنند، آفتهای دهانی هستند. این آفتها دارای ظاهری دایرهای و سفید هستند و باعث آزار دهنده شدن فرد میشوند، بهطوری که خوردن، آشامیدن و حتی حرف زدن را برای آنان مشکل میآورد. سؤال مهم این است که چه عواملی باعث ایجاد این آفتهای دهانی میشوند و چه علائمی دارند؟ پس از شناسایی علت و علائم آفتهای دهانی، مهمترین نکته نحوه درمان این نوع بیماری است. برای کسب اطلاعات مفید درباره علت، علائم و راههای درمان آفتهای دهان و زبان، ما را همراهی کنید؛ اما قبل از آن بیایید ببینیم آفت دهان چیست.
مجله سلامت پزشک شهر با ارائه مطالب، به شما در انتخاب بهترین راهکار برای سلامتی خود کمک میکند. اما فراموش نکنید که این اطلاعات صرفا جهت آگاهی است و جایگزین نظر پزشک معالج شما نیست. برای تشخیص و جراحی باید به پزشک مراجعه کنید.
بیماری آفت دهان چیست؟ (Aphthous stomatitis)
بیماری آفت دهانی یا زخمهای آفتی دهان (Aphthous stomatitis) نوعی از زخمهای معمول در دهان است که بر روی غشاهای مخاطی داخل حفره دهان ایجاد میشوند. این زخمها معمولاً شکل گردی دارند و در نواحی نرم دهان مانند لبها، گونهها یا زیر زبان به وجود میآیند. بعضی از نامهای دیگر این بیماری عبارتاند از استوماتیت آفتی (Recurrent Aphthous Stomatitis) و زخمهای شانکر (Chancre).
علت آفت چیست؟
علت دقیق آفت دهانی هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما محققان به ترکیبی از عوامل به عنوان محرکهای احتمالی اشاره کردهاند. این عوامل میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- آسیب جزئی به دهان ناشی از مداخلات دندانپزشکی، مسواک زدن با شدت بیش از حد، آسیبهای ورزشی یا گاز گرفتن تصادفی در قسمت داخلی گونه.
- استفاده از خمیردندان و دهانشویههای حاوی سدیم لوریل سولفات.
- حساسیتهای غذایی، به ویژه نسبت به شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخممرغ، آجیل، پنیر و غذاهای تند یا اسیدی.
- کمبود ویتامین B12، روی، فولات (اسید فولیک) یا آهن.
- پاسخ آلرژیک به برخی از باکتریهای موجود در دهان.
- آلودگی به باکتری هلیکوباکترپیلوری، باکتری عامل زخم معده.
- تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی.
- استرس عاطفی.
همچنین، ممکن است آفت دهانی به دلیل وجود برخی از شرایط و بیماریهای خاص ایجاد شود، از جمله:
- بیماری سلیاک که یک بیماری گوارشی ناشی از حساسیت به گلوتن (پروتئینی که در بیشتر غلات وجود دارد) است.
- بیماریهای التهابی روده مانند بیماری کرون.
- بیماری بهجت که یک اختلال نادر است و باعث بروز التهاب در سراسر بدن، از جمله دهان میشود.
- اختلال عملکرد سیستم ایمنی که باعث حمله سلولهای دفاعی به سلولهای سالم در دهان میشود.
- ابتلا به ویروس HIV یا بیماری ایدز.
- برای تشخیص و مدیریت آفت دهانی، مراجعه به یک پزشک متخصص یا دندانپزشک توصیه میشود.
علائم آفت یا زخم دهانی
علائم آفت یا زخم دهانی معمولاً شامل موارد زیر میشود. برخی افراد ممکن است قبل از ایجاد زخم، احساس سوزش یا خارش در داخل دهان داشته باشند. این احساس ممکن است مقداری دردناک باشد و اغلب در مناطقی که زخم در حال شکلگیری است، قابل تشخیص باشد. زمانی که زخم ایجاد میشود، درد موضعی در درجات مختلف برای فرد به وجود میآید. این درد معمولاً در محل زخم حس میشود و میتواند از درد خفیف تا شدید و مزاحم باشد.
زخمهای آفت دهانی معمولاً دارای شکل گرد و شفاف یا سفید هستند. آنها ممکن است در اندازهها و اشکال مختلف باشند و معمولاً در نواحی نرم دهان مانند لبها، گونهها یا زیر زبان قرار دارند. همچنین، زخمهای آفت دهانی میتوانند باعث مشکلات در فعالیتهای روزمره مانند خوردن غذا یا صحبت کردن شوند، به دلیل درد و آزاری که زخمها ایجاد میکنند. در صورت بروز این علائم، مراجعه به دندانپزشک یا پزشک متخصص پوست و زخمهای دهانی توصیه میشود.
انواع آفت های دهانی
آفتهای دهانی دارای سه نوع اصلی هستند: آفت دهانی کوچک (مینور)، آفت دهانی بزرگ (ماژور) و آفت دهانی هرپتی فرم.
آفت دهانی کوچک (مینور):
این نوع آفت دهانی به زخمهای کوچکی که اندازه آنها به اندازه نوک مداد است، اشاره دارد. آفت مینور شایعترین نوع آفت دهانی است و بهطور معمول در داخل گونهها، لثهها و روی زبان فرد پدیدار میشود. این آفتها هر بار به تعداد پنج تا شش عدد ظاهر میشوند و دوره درمان آنها معمولاً بین یک تا دو هفته است.
آفت دهانی بزرگ (ماژور):
آفتهای بزرگ یا همان ماژور هر بار یک زخم بزرگ و عمیق با لبههای نامنظم در دهان فرد پدیدار میشود. مدت زمانی برای بهبودی آن به شش تا هفت هفته میرسد و پس از التیام، جای آن باقی میماند. درمان آفت دهانی بزرگ ممکن است نیاز به معاینه توسط دندانپزشک داشته باشد، مخصوصاً اگر درمان آن بیش از یک تا دو هفته طول بکشد.
آفت دهانی هرپتی فرم:
آفتهای هرپتی فرم به زخمهایی که به اندازه سر سوزن هستند و در هنگام بروز، بین ده تا صد تا ظاهر میشوند، اشاره دارد. این نوع آفتها بدون باقیماندن جای زخم، در مدت یک تا دو هفته بهبود مییابند.
دلایل به وجود آمدن آفت ها
دلایل به وجود آمدن آفتهای دهانی متنوع و بدون علت دقیقی مشخص نشده است، اما برخی عوامل شناخته شده میتوانند به وجود آنها کمک کنند. این عوامل شامل زخمهای ناشی از عملیات دندانپزشکی، استفاده از خمیردندان و دهانشویههای حاوی سدیم لوریل سولفات، مسواکزدن نادرست، مصرف مواد خوراکی و غذایی اسیدی، حساسیت به باکتریهای دهانی، تغییرات در هورمونها، ناراحتیهای عصبی و کمخوابی و عفونتهای ویروسی مانند عفونت با ویروس هرپس سیمپلکس میباشند. ارتودنسی به طور مستقیم نمیتواند آفتهای دهانی را ایجاد کند، مگر اینکه دندانها قبل از استفاده از ارتودنسی دچار عفونت باشند یا بهداشت دهان و دندان رعایت نشده باشد.
برای آفت دهان چی بخوریم؟
برای درمان آفتهای دهانی، مصرف مواد غذایی حاوی روی، آهن، ویتامینهای گروه B و E میتواند مفید باشد. این شامل موادی مانند صدف، غلات کامل، میوههای خشک، سبزیجات سبز، گوشت قرمز، لوبیا، عدس، گوشت، مخمر مغذی، نان، برنج، نخود، میوه و سبزیجات تازه میشود. همچنین، مصرف ماست برای برطرف کردن آفت دهان و استفاده از چای سیاه جهت کاهش درد و ناراحتی آفت دهان نیز توصیه میشود. ممکن است مصرف ویتامین E در قالب مایع داخل کپسول و ژل آفتین نیز در درمان آفت دهان مؤثر باشد.
به علاوه، افراد باید در زمانی که دچار آفت دهان میشوند، از مصرف برخی از مواد غذایی اجتناب کنند. این شامل غذاهای خیلی تند، شور یا اسیدی، نوشیدنیهای بسیار داغ یا اسیدی، غذاهای ادویه دار و تند، غذاهای سخت مانند سبزیجات خام و غذاهای حاوی موادی که به آنها حساسیت دارید، میشود. همچنین، مصرف زیاد شکلات ممکن است باعث درد دهان شود، بنابراین توصیه میشود مصرف آن را به حداقل برسانید.
درمان خانگی آفت دهان
در بیشتر مواقع، آفتهای دهانی به درمان خاصی نیاز ندارند و به طور طبیعی در مدت زمان کوتاهی خودبخود بهبود مییابند؛ اما در برخی موارد، این آفتها ممکن است با درد و سوزش همراه باشند و نیاز به درمان داشته باشند. یکی از روشهای درمانی مؤثر برای آفتهای دهانی استفاده از دهانشویههای ضد التهاب است.
یکی از راههای درمان آفت دهان با جوش شیرین است که در این روش از دهانشویه آب نمک و جوش شیرین و یا دهانشویه شیرین بیان استفاده میشود. ابتدا باید از خوردن غذاهایی که ممکن است التهاب را بیشتر کنند، مانند غذاهای سفت و خشک، تند و یا اسیدی، پرهیز کرد.
بعضی مواد غذایی که باید مصرف کرد شامل مکملهای ویتامین B مانند قرص مکمل B12 میشوند. تحقیقات نشان داده است که مصرف مکمل B12 میتواند مانع از بازگشت آفتهای دهانی شود. همچنین، استفاده از دهانشویه شیرین بیان میتواند در درمان آفتهای دهانی مؤثر باشد. تحقیقات نشان داده است که استفاده از دهانشویه شیرین بیان میتواند به کاهش درد و سوزش آفتهای دهانی کمک کند و روند درمان آنها را تسریع بخشد.
در صورت تشخیص کمبود آهن، مصرف مکملهای آهن نیز میتواند به درمان آفتهای دهانی کمک کند. همچنین، استفاده از مکملهای آنتی اکسیدان مانند قرصهای آنتی اسیدی میتواند برای کاهش درد و سوزش آفتهای دهانی مفید باشد، زیرا بیشتر درد و سوزش آفتهای دهانی مرتبط با اسیدها و آنزیمهای گوارشی است.
روش های درمان سریع
- استفاده از دهانشویه: استفاده از دهانشویههای ضد التهاب میتواند سرعت بهبود را افزایش دهد. میتوانید از آب نمک یا دهانشویههای حاوی مواد ضد التهاب مانند دگزامتازون استفاده کنید.
- پیاز: مصرف پیاز به دلیل حاوی سولفور، در درمان آفت مؤثر است. میتوانید پیاز را به صورت خام در غذاها مصرف کنید یا آن را به عنوان چاشنی اضافه کنید.
- استفاده از شیر منیزیا: شیر منیزیا مانند نمک عمل میکند و میتواند در درمان آفت مؤثر باشد. میتوانید شیر منیزیا را با یک پد پنبه بر روی زخمها بزنید.
- مصرف ماست: مصرف ماست حاوی پروبیوتیکها میتواند در بهبود آفت کمک کند و به کاهش درد آفتها کمک میکند.
- استفاده از یخ: قرار دادن یک تکه یخ بر روی زخم میتواند به کاهش درد و التهاب آن کمک کند.
- استفاده از دهانشویه دارویی: در صورت آفت دهان مداوم یا شدید، استفاده از دهانشویههای دارویی میتواند مفید باشد، به خصوص دهانشویههای حاوی دگزامتازون یا تتراسایکلین.
- استفاده از ژل آفتین: استفاده از ژل آفتین میتواند به سرعت درمان آفت را فراهم کند و به کاهش درد و ناراحتی زخمها کمک کند.
- استفاده از آب نمک: شستشوی دهان با آب نمک گرم میتواند در کاهش التهابات و درد آفت کمک کند.
- استفاده از پراکسید هیدروژن: استفاده از پراکسید هیدروژن به عنوان ماده ضد عفونی کننده میتواند در درمان آفت مؤثر باشد.
- استفاده از محصولات موضعی: استفاده از کرمها، ژلها و مایعات حاوی مواد مؤثر در درمان آفت میتواند در کاهش درد و بهبودی زخمها مؤثر باشد.
درمان آفت با دارو
درمان آفت دهان با استفاده از داروها یکی از روشهای معمول و مؤثر است. در زیر به برخی از داروهای استفاده شده در درمان آفت دهان اشاره میشود:
- قطره میرتکس باریج: این قطره دارای خاصیت ضد باکتریال است و میتواند علائم آفت دهان را کاهش داده و لثهها را تقویت کند.
- قرص هیدروکورتیزون: این قرصها معمولاً در کاهش دردها، آفتها و زخمهای دهان مؤثر هستند؛ اما باید توجه داشت که باید با تجویز پزشک مورد استفاده قرار گیرند.
- بنزیدامین: این دارو یک مسکن است که میتواند در کاهش درد آفت دهان کمک کند. معمولاً به صورت دهانشویه یا اسپری موجود است.
- کورتیکواستروئیدها: این داروها برای کاهش التهابات و درد آفتهای دهان استفاده میشوند.
- داروهای داروشویی حاوی کلرهگزیدین: این داروها دارای خواص بی حسی موضعی، ضد باکتریال و ضد التهابی هستند.
- مصرف ویتامینهای مکمل: مصرف ویتامینهای مکمل میتواند به بهبود آفت دهان کمک کند. به عنوان مثال، تزریق ویتامینها میتواند مؤثر باشد.
- داروهای هورمونی برای خانمها: در برخی موارد، داروهای هورمونی ممکن است برای کنترل آفتهای دهانی در زمان قاعدگی مؤثر باشند.
توجه: همواره قبل از استفاده از هر نوع دارویی برای درمان آفت در دهان، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و دستورات و راهنماییهای او را رعایت کنید. همچنین، در صورت بروز عوارض جانبی یا عدم تغییر وضعیت پس از استفاده از داروها، باید به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در بیشتر موارد، آفت در دهان به طور طبیعی در مدت یک هفته بهبود مییابد و نیازی به مراجعه به پزشک ندارد؛ اما اگر شما زخمهای دهانی را تجربه میکنید که به صورت مکرر و مداوم ایجاد میشوند و بیش از دو هفته طول میکشند، مشاوره با پزشک الزامی است. این موقعیت ممکن است نشانهای از وجود یک مسئله پایهای دیگر در بدن باشد، از جمله اختلالات ایمنی، عفونتهای ویروسی یا باکتریایی، یا حتی نشانهای از بیماریهای خطرناکتر مانند بیماری لوپوس یا بیماری کرونیک متعدد انساج.
پزشک میتواند به طور دقیق تشخیص دهد که آفت دهان شما چیست و چگونه میتواند درمان شود. او ممکن است توصیههایی برای کاهش عوارض و تسکین درد ارائه دهد و در صورت لزوم، داروها یا درمانهای دیگر را تجویز کند. بهرهگیری از دانش پزشک به شما کمک میکند تا با بیشترین اطمینان و بهترین روش ممکن این مشکل را حل کنید.
جمع بندی
آفت در دهان زخمهای کوچکی هستند که در داخل دهان ایجاد میشوند. علت دقیق آنها مشخص نیست، اما عوامل مختلفی مانند استرس، کمبود ویتامین و آسیب به دهان میتوانند در ایجاد آنها نقش داشته باشند. علائم آفت دهان شامل درد، سوزش و زخمهای گرد یا سفید در دهان است.
درمان قطعی برای آفت دهان وجود ندارد، اما راههای مختلفی برای تسکین درد و سوزش و تسریع بهبودی وجود دارد. این روشها شامل استفاده از دهانشویههای ضد التهاب، داروهای مسکن موضعی، مکملهای ویتامین و درمانهای خانگی مانند استفاده از آب نمک یا چای کیسهای است. در صورت بروز آفتهای دهانی مکرر یا شدید، مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان مناسب ضروری است.
بیشتر بخوانید: تأثیر رژیم غذایی بر پوسیدگی دندان
