آپاندیس، زائده‌ای کوچک و انگشتی شکل است که از سکوم (اولین قسمت روده بزرگ) منشعب می‌شود. این عضو کوچک، همواره سؤالاتی را در مورد موقعیت دقیق آن در بدن ایجاد کرده است، به ویژه در مورد اینکه آیا محل قرارگیری آن در زنان با مردان تفاوت دارد یا خیر. در این مطلب، به بررسی دقیق موقعیت آپاندیس و پاسخ به این سؤالات می‌پردازیم.
مجله سلامت پزشک شهر با ارائه مطالب، به شما در انتخاب بهترین راهکار برای سلامتی خود کمک می‌کند. اما فراموش نکنید که این اطلاعات صرفا جهت آگاهی است و جایگزین نظر پزشک معالج شما نیست. برای تشخیص و جراحی باید به پزشک مراجعه کنید.
آپاندیس چیست و در کجا قرار دارد؟
پیش از هر چیز، بهتر است ابتدا با ساختار و موقعیت آپاندیس آشنا شویم. آپاندیس یک زائده‌ی باریک، لوله ای شکل و کوچک است که در ناحیه‌ای پایین‌تر از محل اتصال روده‌ی باریک به روده‌ی بزرگ قرار دارد. در حقیقت، آن را بخشی از روده‌ی بزرگ به شمار می‌آورند. این عضو به طور میانگین حدود 10 سانتی‌متر طول دارد.
اما سؤال مهم این است که جایگاه دقیق آپاندیس در بدن کجاست؟ با توجه به توضیحات آناتومیکی، این اندام در سمت پایین و راست شکم واقع شده است؛ جایی پایین‌تر از کبد و کیسه‌ی صفرا و در ناحیه‌ی ابتدایی روده‌ی بزرگ.
آیا جنسیت بر محل قرارگیری آپاندیس تأثیر دارد؟
سؤالی که گاهی مطرح می‌شود این است که آیا تفاوت‌های آناتومیکی میان زنان و مردان باعث تغییر محل قرارگیری آپاندیس می‌شود؟ برخی افراد تصور می‌کنند ساختار متفاوت اندام‌های تناسلی ممکن است جای آپاندیس را در بدن زنان و مردان تغییر دهد.
در پاسخ باید گفت؛ محل قرارگیری آپاندیس در هر دو جنس کاملاً یکسان است. این عضو در پایین‌ترین بخش سمت راست شکم و در ابتدای روده‌ی بزرگ قرار دارد؛ چه در بدن مردان و چه در بدن زنان، آپاندیس در همان نقطه از دستگاه گوارش واقع شده است.
آپاندیس چه وظیفه‌ای در بدن دارد؟
پس از آشنایی با محل قرارگیری آپاندیس، نوبت به بررسی عملکرد آن در بدن می‌رسد. بسیاری ممکن است این سؤال را داشته باشند که آپاندیس دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد و نقش آن در سیستم بدن چیست؟
در دوران کودکی، آپاندیس به‌عنوان بخشی فعال از سیستم ایمنی بدن عمل می‌کند و به مقابله با عوامل بیماری‌زا کمک می‌نماید. اما با افزایش سن و تقویت سیستم ایمنی، فعالیت این عضو کاهش می‌یابد و به‌نوعی کارکرد ابتدایی‌اش کم‌رنگ‌تر می‌شود.
برخی از محققان معتقدند که آپاندیس باقی‌مانده‌ای از فرآیند تکامل انسان است؛ عضوی که در گذشته کاربرد بیشتری داشته و اکنون نقش حیاتی خود را از دست داده است. با این حال، مطالعات جدیدتر دیدگاه متفاوتی ارائه می‌دهند.
بر اساس این تحقیقات، آپاندیس ممکن است به‌عنوان مخزنی برای نگهداری باکتری‌های مفید روده‌ی بزرگ عمل کند. این باکتری‌ها در فرآیند گوارش نقش دارند و می‌توانند در زمان بیماری یا پس از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، به بازسازی تعادل میکروبی روده کمک کنند. همچنین برخی نظریه‌ها می‌گویند آپاندیس ممکن است در تولید مواد ایمنی اولیه نقش داشته باشد و از بروز برخی عفونت‌ها جلوگیری کند.
چگونه در خانه به وجود آپاندیست شک کنیم؟
برای بررسی احتمال آپاندیست در منزل، آگاهی از محل دقیق این عضو بسیار مهم است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، آپاندیس در بخش پایینی سمت راست شکم قرار دارد. موقعیت تقریبی آن بین ناف و ناحیه تناسلی است، کمی بالاتر از جایی که پا به لگن متصل می‌شود.
اگر قصد بررسی درد آپاندیس را دارید، باید به آرامی این ناحیه از شکم، یعنی بخش پایین و راست را فشار دهید. در صورت وجود التهاب آپاندیس (آپاندیست)، فشار وارد کردن به این ناحیه معمولاً با درد تیز و قابل توجهی همراه است که ممکن است با رها کردن فشار شدت یابد.
در زنان، محل آپاندیس تقریباً با تخمدان راست در یک راستا قرار می‌گیرد، بنابراین گاهی ممکن است درد آن با درد تخمدان اشتباه گرفته شود. به همین دلیل، تشخیص دقیق همیشه نیازمند مراجعه به پزشک و انجام معاینات تخصصی است.
بررسی وضعیت آپاندیس در زنان
آپاندیس، بخشی کوچک و لوله ای شکل است که در محل اتصال روده‌ی بزرگ و در پایین‌ترین بخش سمت راست شکم قرار دارد. این عضو در بدن همه افراد اعم از زن و مرد وجود دارد، اما در زنان به‌دلیل تفاوت‌های آناتومیکی خاص، شرایط تشخیص بیماری‌های مربوط به آن، مانند آپاندیست، کمی پیچیده‌تر می‌شود.
در بدن زنان، ارگان‌هایی مانند تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و رحم در نزدیکی محل آپاندیس قرار دارند. به همین دلیل، درد ناشی از التهاب آپاندیس گاهی با دردهای مربوط به تخمدان‌ها یا عفونت‌های لگنی اشتباه گرفته می‌شود. این هم‌پوشانی در علائم، کار تشخیص را برای پزشکان دشوارتر می‌کند و گاهی ممکن است منجر به تأخیر در شناسایی درست بیماری شود.
از این رو، در صورت بروز درد در پایین سمت راست شکم، مخصوصاً اگر با تب، تهوع یا از دست رفتن اشتها همراه باشد، مراجعه‌ی سریع به پزشک ضروری است. تشخیص دقیق معمولاً به کمک معاینه فیزیکی، سونوگرافی و آزمایش‌های تخصصی امکان‌پذیر خواهد بود.
نشانه های بازگشت یا عود آپاندیست
عود آپاندیست، اگرچه نادر است (خصوصاً در افرادی که آپاندیس آن‌ها کاملاً برداشته شده باشد)، اما در برخی شرایط خاص ممکن است رخ دهد. در چنین حالتی، علائم تقریباً مشابه با آپاندیست اولیه است و معمولاً با دردی ناگهانی، تیز و شدید در پایین سمت راست شکم یا اطراف ناف آغاز می‌شود که به‌تدریج به ناحیه اصلی آپاندیس گسترش می‌یابد.
این درد ممکن است در ابتدا شبیه به گرفتگی یا کرامپ باشد و با حرکت، عطسه یا سرفه شدت پیدا کند. در کنار این علامت اصلی، علائم دیگری نیز ممکن است دیده شود:
- کاهش یا از دست رفتن کامل اشتها
- تهوع و استفراغ، که معمولاً بلافاصله بعد از شروع درد شکمی بروز می‌کنند
- ورم و التهاب در شکم
- اختلال در عملکرد دستگاه گوارش مانند یبوست یا اسهال
- تب بالا (بین 38 تا 40 درجه سانتی‌گراد)
- نفخ شکم و ناتوانی در دفع گاز
اگر این نشانه‌ها را تجربه کردید، مخصوصاً اگر در گذشته سابقه مشکلات آپاندیس داشته‌اید، بلافاصله به بهترین دکتر جراحی آپاندیس در شیراز یا اورژانس مراجعه کنید. تشخیص و درمان سریع در موارد عود می‌تواند از بروز عوارض خطرناک‌تر جلوگیری کند.
علائم ترکیدن آپاندیس چیست؟
هر مورد آپاندیست لزوماً به ترکیدن آپاندیس منجر نمی‌شود؛ اما اگر تشخیص و درمان به موقع انجام نشود، احتمال پارگی آپاندیس و بروز عوارض خطرناک به‌مراتب بیشتر خواهد شد. در چنین شرایطی، مداخله فوری پزشکی حیاتی است. در ادامه، مهم‌ترین نشانه‌هایی که ممکن است خبر از ترکیدن قریب‌الوقوع آپاندیس بدهند را بررسی می‌کنیم:
درد شکمی شدید و ناگهانی
اگر دچار درد شدید در ناحیه ناف یا پایین سمت راست شکم شده‌اید، مخصوصاً اگر این درد قبلاً سابقه نداشته، باید آن را جدی بگیرید. این درد ممکن است هنگام حرکت، راه‌رفتن، عطسه یا حتی تنفس، تشدید شود.
تب و لرز ناگهانی
افزایش دمای بدن به همراه لرز، می‌تواند نشانه‌ای از وجود عفونت داخلی و التهاب شدید باشد. در صورت همراهی با درد شکم، احتمال آپاندیست یا حتی ترکیدن آن بالا می‌رود.
تکرر ادرار یا احساس فشار روی مثانه
در برخی افراد، آپاندیس به مثانه نزدیک است. در نتیجه، التهاب این عضو می‌تواند باعث تکرر ادرار یا درد هنگام ادرار شود. اگر این علامت با سایر نشانه‌های مشکوک همراه باشد، باید مورد بررسی قرار گیرد.
تهوع، استفراغ و بی‌اشتهایی
یکی از علائم رایج التهاب آپاندیس، اختلال در سیستم گوارشی است. اگر به‌طور ناگهانی دچار حالت تهوع، استفراغ و از بین رفتن اشتها شده‌اید، ممکن است این نشانه‌ها مربوط به آپاندیست شدید یا حتی ترکیدن آن باشد.
هشدار: اگر درد شکم به‌طور ناگهانی قطع شود یا بسیار خفیف شود، این لزوماً نشانه بهبود نیست! بلکه ممکن است نشانه ترکیدن آپاندیس و پخش شدن عفونت در حفره شکمی باشد که خطرناک‌تر است. در چنین شرایطی، مراجعه فوری به بهترین پزشک جراح عمومی در شیراز الزامی است.
چه عواملی باعث عود آپاندیس می‌شوند؟
عود آپاندیس زمانی رخ می‌دهد که مجرا یا دهانه‌ی داخلی آپاندیس دچار انسداد شود. این انسداد معمولاً منجر به التهاب مجدد این زائده کوچک اما حساس می‌شود. در ادامه به دلایل اصلی این انسداد اشاره می‌کنیم:
عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
برخی عفونت‌ها که در سیستم گوارشی اتفاق می‌افتند، می‌توانند باعث تحریک دیواره آپاندیس و انسداد مجرای داخلی آن شوند. این مسئله ممکن است شرایط التهاب قبلی را دوباره فعال کند.
انسداد به‌واسطه مدفوع
یکی از شایع‌ترین دلایل انسداد آپاندیس، گرفتگی مجرا با توده‌ای از مدفوع سخت شده (فکالیت) است. این نوع انسداد می‌تواند به سرعت منجر به التهاب و حتی عفونت مجدد شود.
وجود انگل یا جسم خارجی
در برخی موارد نادر، وجود انگل‌ها یا حتی ذرات خارجی کوچک در مسیر روده‌ای می‌تواند باعث انسداد و در نتیجه، عود آپاندیس شود.
ضخیم‌شدن دیواره لنفاوی روده
در پی برخی بیماری‌ها یا واکنش‌های ایمنی، بافت‌های لنفاوی اطراف روده ممکن است متورم شده و بر مجرای آپاندیس فشار بیاورند. این حالت می‌تواند منجر به بسته شدن مسیر و ایجاد التهاب مجدد شود.
اگر پیش‌تر جراحی برای برداشتن بخشی از آپاندیس انجام شده باشد ولی بافتی از آن باقی مانده باشد، عود مجدد نیز دور از انتظار نیست. بنابراین در صورت مشاهده علائم مشابه قبلی، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
جمع بندی
موقعیت استاندارد آپاندیس در بدن، ربع پایینی سمت راست شکم است و این موقعیت در زنان و مردان یکسان است. اگرچه تغییرات آناتومیکی می‌توانند منجر به قرارگیری آپاندیس در موقعیت‌های مختلف شوند، اما این تغییرات ارتباطی با جنسیت فرد ندارند. با این حال، در زنان، به دلیل وجود اندام‌های لگنی، علائم آپاندیست ممکن است کمی متفاوت‌تر ظاهر شود. آگاهی از موقعیت معمول آپاندیس و علائم آپاندیست برای تشخیص زودهنگام و جلوگیری از عوارض جدی ضروری است. در صورت بروز درد شدید در ناحیه شکم، مراجعه فوری به پزشک توصیه می‌شود.
