تأثیر رژیم غذایی بر پوسیدگی دندان

پزشک شهر - پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ ترین بیماری‌های مزمن در جهان است که می‌تواند در هر سنی رخ دهد. این بیماری در اثر تخریب مینای دندان توسط اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌های موجود در دهان ایجاد می‌شود. رژیم غذایی یکی از عوامل مهمی است که می‌تواند بر سلامت دندان‌ها و احتمال پوسیدگی آنها تأثیر بگذارد. در این مطلب قصد داریم توضیح کاملی در مورد نقش تأثیر رژیم غذایی بر پوسیدگی دندان و به طور کلی سلامت دهان ارائه دهیم.

مجله سلامت پزشک شهر با ارائه مطالب، به شما در انتخاب بهترین راهکار برای سلامتی خود کمک می‌کند. اما فراموش نکنید که این اطلاعات صرفا جهت آگاهی است و جایگزین نظر پزشک معالج شما نیست. برای تشخیص و جراحی باید به پزشک مراجعه کنید.

اهمیت تغذیه بر سلامت دندان ها

تغذیه ایفای نقش حیاتی در سلامت دندان‌ها دارد. غذاهایی که مصرف می‌کنید و نحوه مصرف آنها می‌تواند بر سلامت عمومی و به خصوص سلامت دهان و لثه‌های شما تأثیرگذار باشد. مثلاً، مصرف زیاد نوشابه‌های گازدار و شیرین، وعده‌های غذایی غیر مغذی و دارای قند زیاد می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان شود.
پوسیدگی دندان یکی از بیماری‌های مزمن شایع در دوران کودکی است که وقتی پلاک با قند در دهان تماس پیدا می‌کند، اسیدهای تولید شده به دندان‌ها حمله می‌کنند. خبر خوب این است که این مسئله قابل پیشگیری است.
مواد غذایی حاوی قند، از هر نوعی که باشند، می‌توانند در پوسیدگی دندان نقش داشته باشند. برای کنترل میزان مصرف قند، می‌توانید اطلاعات تغذیه‌ای و برچسب مواد غذایی را بررسی کرده و گزینه‌هایی با کمترین میزان قند را انتخاب کنید.
دندان‌پزشک یا متخصص تغذیه می‌توانند پیشنهاداتی را برای رعایت یک رژیم غذایی متعادل و حفظ سلامت دندان‌ها ارائه دهند. اگر رژیم غذایی شما فاقد مواد مغذی خاصی باشد، مقاومت در برابر عفونت بافت دهانی کاهش می‌یابد.
تغذیه همچنین می‌تواند در پیشگیری از بیماری‌های لثه نیز کمک کند. بیماری شدید لثه از دلایل اصلی از دست دادن دندان‌ها در بزرگسالی است و تغذیه نامناسب می‌تواند باعث پیشرفت سریعتر این بیماری و افزایش شدت آن شود؛ بنابراین، نقش تغذیه در حفظ سلامت دندان‌ ها و لثه‌ ها بسیار مهم است.

تأثیر رژیم غذایی بر پوسیدگی دندان

تغذیه دارای تأثیر مستقیم بر پوسیدگی دندان‌ها است. باکتری‌های موجود روی سطح دندان‌ها، به خصوص در پلاک، از قندهای موجود در رژیم غذایی استفاده می‌کنند تا باعث تشکیل باکتری‌های بیشتر شوند. این باکتری‌ها قندها را متابولیزه کرده و اسید تولید می‌کنند که باعث تخریب مینای دندان یا عاج می‌شود که به پوسیدگی دندان منجر می‌شود.
سه نوع باکتری که به طور عمده در پوسیدگی دندان نقش دارند عبارتند از:

1. باکتری استرپتوکوک موتانس (Streptococcus mutans)
2. باکتری لاکتوباسیلوس (Lactobacillus)
3. باکتری استرپتوکوک سوبرینوس (Streptococcus sobrinus)

وقتی اسید به دهان و در نتیجه به دندان‌ها وارد می‌شود، سطح pH دهان کاهش می‌یابد و اگر این وضعیت برای مدت زمان طولانی ادامه داشته باشد، باعث تخریب بیشتر مینای دندان می‌شود و پوسیدگی رخ می‌دهد.
بزاق نیز نقش مهمی در حفظ سلامت دهان دارد. آن به عنوان یک ضد باکتری طبیعی عمل می‌کند و می‌تواند با حمله‌های اسیدی مقابله کند. علاوه بر این، بزاق می‌تواند قندها را شستشو دهد و از ترمیم پوسیدگی دندان‌ها حمایت کند. همچنین، حفظ رطوبت دهان باعث کاهش پوسیدگی دندان می‌شود؛ زیرا دهان خشک باعث افزایش خطر پوسیدگی دندان می‌شود.

تغذیه و فرسایش دندان ها

تغذیه نقش مهمی در فرسایش دندان‌ها دارد. فرسایش دندان‌ها به معنای از دست رفتن تدریجی مینای دندان و عاج است که شیمیایی از سطح دندان‌ها جدا می‌شوند. فرسایش دندان‌ها می‌تواند ناشی از اسیدهای ذاتی یا خارجی باشد.
بزاق دهان نقش مهمی در جلوگیری از فرسایش دندان‌ها دارد. بافر موجود در بزاق که از ترکیباتی مانند باکتری‌های فعال، پروتئین‌ها و املاح تشکیل شده است، می‌تواند در مقابله با چالش‌های اسیدی کمک کند؛ اما وجود چالش‌هایی مانند جریان پایین بزاق و ظرفیت ضعیف بافر می‌تواند در افرادی که دهانشان خشک است، مسئله‌ای مهم باشد و باعث افزایش خطر فرسایش دندان‌ها شود.
اسیدها می‌توانند از دو منبع ذاتی و خارجی مشتق شوند. اسیدهای ذاتی ممکن است ناشی از استفراغ یا برگشت خون باشند؛ اما اسیدهای خارجی از رژیم غذایی حاصل می‌شوند، مانند اسیدهای موجود در میوه‌ها و آبمیوه‌ها، نوشابه‌ها، برخی از دمنوش‌های گیاهی، یا غذاهای حاوی سرکه.

فلوراید و پوسیدگی

فلوراید یکی از عوامل مهم در پیشگیری از پوسیدگی دندان است که معمولاً به صورت طبیعی در رژیم غذایی افراد حضور دارد. آب شرب در بسیاری از مناطق و بسیاری از مواد غذایی مانند غذاهای دریایی و چای سیاه حاوی فلوراید هستند. فلوراید تأثیرات زیر را بر دندان‌ها دارد:

• تقویت ساختار دندان: فلوراید می‌تواند به بخشی از ساختار دندان تبدیل شود و فلورآپاتیت را ایجاد کند که در برابر حملات اسیدی محافظت می‌کند.
• ترمیم مراحل اولیه پوسیدگی: فلوراید می‌تواند مراحل اولیه پوسیدگی را ترمیم کند.
• کاهش تولید اسید: فلوراید می‌تواند بر میزان اسیدی که توسط باکتری‌های موجود در پلاک دندان آزاد می‌شود تأثیر گذار باشد و در نتیجه احتمال پوسیدگی را کاهش دهد.

استفاده گسترده از فلوراید به عنوان یک عنصر پیشگیری، به طور قابل توجهی در کاهش پوسیدگی دندان‌ها تأثیرگذار بوده است. این عنصر به عنوان یکی از مهمترین اقدامات در حفظ سلامت دهان و دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد و برخی از تحقیقات حاکی از آن است که استفاده منظم از فلوراید به میزان قابل توجهی پوسیدگی دندان را کاهش می‌دهد.
با این حال، همچنان مصرف قندها و رژیم غذایی نامناسب نیز نقش مهمی در پوسیدگی دندان دارند. مصرف بیش از حد قندها و رژیم غذایی غنی از کربوهیدرات می‌تواند به پوسیدگی دندان منجر شود؛ بنابراین، حفظ یک رژیم غذایی متعادل و کنترل مصرف قندها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و به سلامت دهان و دندان کمک می‌کند.

عوامل تغذیه ای که از دندان ها محافظت می کنند

عوامل تغذیه‌ای مختلفی وجود دارند که می‌توانند به حفظ سلامت دهان و دندان‌ها کمک کنند. برخی از این عوامل عبارتند از:

• پنیر: مصرف پنیر به عنوان یک میان‌ وعده می‌تواند فعالیت‌های باکتریایی را در دهان کاهش داده و افت pH پلاک را کاهش دهد که این باعث کاهش خطر پوسیدگی دندان می‌شود. این مواد غذایی حاوی کلسیم، فسفر و کازئین هستند که به سلامت دندان‌ها کمک می‌کنند.
• شیر مادر: مطالعات نشان می‌دهند که کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند، دندان‌های سالم‌ تری دارند و میزان پوسیدگی در آنها کمتر است. شیر مادر حاوی عناصر غذایی مهمی مانند آنتی‌بادی‌ها، ویتامین D و کلسیم است که به تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند.

علاوه بر این، رژیم غذایی کلی که شامل مواد غذایی متنوعی از جمله میوه‌ها، سبزیجات، مواد غذایی حاوی فیبر، پروتئین‌های سالم و آب است، می‌تواند به حفظ سلامت دهان و دندان‌ها کمک کند. همچنین، کاهش مصرف قندها و آب نبات‌ها و استفاده از محصولات آب دهانی با بافر می‌تواند در پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها مؤثر باشد.

فرسایش و پوسیدگی دندان

مصرف مکرر و مداوم غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی می‌تواند به فرسایش دندان‌ها منجر شود. مواد اسیدی مانند سرکه، ترشیجات، مرکبات و حتی نوشیدن آب میوه هنگام خواب می‌توانند باعث فرسایش مینای دندان شوند.

عوامل خطر زا برای فرسایش دندان شامل مصرف مکرر مرکبات بیش از حد، نوشیدن مداوم کولا یا نگه داشتن آن در دهان، مصرف زیاد سرکه یا نوشیدنی‌های ورزشی، ناهنجاری‌های مربوط به تغذیه مانند استفراغ، رفلاکس معده یا مری و جریان پایین بزاق می‌باشند.
برای پیشگیری از فرسایش دندان، می‌توانید راهکارهای زیر را انجام دهید:

• از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی در شب خودداری کنید.
• قبل یا بعد از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی، مسواک بزنید.
• از مسواک نرم و خمیر دندان‌های غیر ساینده استفاده کنید.
• برای تحریک جریان بزاق پس از کاهش ریفلاکس و پس از غذا می‌توانید آدامس بجوید.
• هر چه سریع‌تر برای درمان بیماری‌هایی مانند ریفلاکس معده و مری اقدام کنید.

با رعایت این توصیه‌ها و کاهش مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی، می‌توانید از فرسایش دندان‌ها جلوگیری کنید و سلامت دندان‌های خود را حفظ کنید.

غذاهای مفید برای سلامت دندان

تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که پروبیوتیک‌ها می‌توانند نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت دهان و دندان داشته باشند. میکروبیوم دهان که از مجموعه‌ای از میکروارگانیسم‌های مختلف تشکیل شده است، نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت دهان و دندان ایفا می‌کند. با این حال، عدم تعادل در این میکروبیوم می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، بیماری‌های پریودنتال و بوی بد دهان شود. پروبیوتیک‌ها به عنوان یک ماده مؤثر در بازیابی و حفظ تعادل این میکروبیوم شناخته شده‌اند.
با فراهم کردن شرایط محیطی مؤثر و پشتیبانی از رشد میکروارگانیسم‌های مفید، پروبیوتیک‌ها به بهبود سلامت دهان و پیشگیری از مشکلات آن کمک می‌کنند. استفاده از پروبیوتیک‌ها می‌تواند بهبود عملکرد سیستم ایمنی دهانی، کاهش التهابات لثه و حفظ تعادل pH دهان را فراهم آورده و در نتیجه به سلامت عمومی دهان و دندان کمک کند.

فواید غذاهای غنی از پروبیوتیک برای پیشگیری از پوسیدگی دندان

• پیشگیری از پوسیدگی دندان: استرپتوکوک موتانس، باکتری مرتبط با پوسیدگی دندان، می‌تواند توسط سویه‌های خاصی از پروبیوتیک‌ها سرکوب شود. مصرف غذاهای غنی از پروبیوتیک می‌تواند به کنترل رشد باکتری‌های مضر و کاهش خطر ابتلا به پوسیدگی دندان کمک کند.
• کاهش التهاب لثه: بیماری‌های پریودنتال که با التهاب لثه و آسیب بافت مشخص می‌شوند، می‌توانند با استفاده از پروبیوتیک‌ها کاهش یابند. تحقیقات نشان می‌دهد که خواص خاصی از پروبیوتیک‌ها می‌توانند به کاهش التهاب لثه و بهبود سلامت کلی لثه کمک کنند.
• نفس تازه: بوی بد دهان ممکن است ناشی از عدم تعادل باکتری‌ها در دهان باشد. پروبیوتیک‌ها با ترویج میکروبیوم دهان سالم، می‌توانند به مبارزه با علل زمینه‌ای بوی بد دهان کمک کرده و راه‌حلی طولانی‌مدت ارائه دهند.

در صورت ایجاد پوسیدگی در دندان تان بهتر است فورا به دندانپزشک ترمیم دندان در شیراز مراجعه کنید.

انواع غذای مفید برای دندان

• ماست: یکی از غذاهایی که سرشار از پروبیوتیک هاست و می‌تواند برای سلامت دهان مفید باشد. ماست که حاوی کشت های زنده مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم است، می‌تواند بر سلامت دهان تأثیر مثبت بگذارد. حتماً از ماستی که انتخاب می‌کنید، مطمئن شوید که حاوی کشت‌های فعال و فاقد قند زیاد است.
• کفیر: همانند ماست، کفیر یک فرآورده لبنی تخمیر شده است که حاوی انواع گونه های پروبیوتیک است. استفاده از کفیر در رژیم غذایی می‌تواند طیف متنوعی از باکتری‌های مفید را برای میکروبیوم دهان شما فراهم کند.
• سبزیجات تخمیر شده: مانند کلم ترش و کیمچی که همچنین حاوی پروبیوتیک هستند. این سبزیجات تخمیری می‌توانند افزودنی عالی برای وعده‌های غذایی شما باشند و به بهبود سلامت روده و دهان کمک کنند.
• میوه‌ها و سبزیجات دارای آنتوسیانین: مثل زغال اخته، گیلاس و کلم قرمز که دارای خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی هستند و به مبارزه با بیماری‌های دهانی مانند التهاب لثه کمک می‌کنند. افزودن این موارد به رژیم غذایی می‌تواند به حفظ سلامت لثه و کاهش خطر عفونت‌های دهان کمک کند.
• غذاهای حاوی آرژنین: گوشت بدون چربی، ماهی، محصولات لبنی، آجیل و حبوبات، منابع عالی آرژنین هستند که نقش حیاتی در بهبود سلامت دهان و دندان دارند و به کنترل پوسیدگی دندان کمک می‌کنند.
• مواد حاوی پلی فنول: مواردی مانند چای سبز، توت، کاکائو و برخی ادویه‌ها دارای پلی فنول هستند که خواص ضد باکتریایی و آنتی‌اکسیدانی دارند و به محافظت در برابر بیماری‌های دهان و سلامت لثه کمک می‌کنند. افزودن این موارد به رژیم غذایی می‌تواند به یک محیط دهان سالم تر کمک کند.

نقش غذاهای غنی از کلسیم و فسفر در سلامت دندان

غذاهای غنی از کلسیم و فسفر نقش بسیار مهمی در سلامت دندان دارند. کلسیم به عنوان یک ماده معدنی حیاتی، به رشد و قوام دندان‌ها کمک می‌کند و از پوسیدگی و فرسایش آنها جلوگیری می‌کند. همچنین، ترکیب فسفر با کلسیم، مینای دندان را دوباره معدنی کرده و از فرسایش و حساسیت دندان‌ها جلوگیری می‌کند.

• محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست منابع عالی کلسیم هستند و از پوسیدگی دندان‌ها و لثه‌ها جلوگیری می‌کنند.
• سبزیجات سبز برگ مانند اسفناج و کلم پیچ حاوی کلسیم هستند و به تقویت دندان‌ها و حفظ سلامت لثه‌ها کمک می‌کنند.
• توفو و محصولات سویا مثل شیر سویا منابع گیاهی کلسیم هستند و برای افراد وگان یا بدون لاکتوز مناسبند.
• بادام منبع خوبی از کلسیم است و مصرف آن می‌تواند به سلامت دهان و دندان کمک کند.
• ماهی چرب مانند سالمون و ساردین حاوی فسفر هستند و باعث تقویت دندان‌ها و حفظ سلامت دهان می‌شوند.
• گوشت بدون چربی مثل مرغ، بوقلمون و گوشت گاو حاوی فسفر هستند و به حفظ سلامت دهان کمک می‌کنند.
• تخم مرغ منبعی دیگر از فسفر هستند و مصرف آنها در غذاهای مختلف می‌تواند به سلامت دهان و دندان کمک کند.
• حبوبات مانند لوبیا، عدس و نخود نه تنها حاوی فسفر هستند بلکه با فیبرشان نیز به حفظ سلامت دهان و دندان کمک می‌کنند.

کدام ماده باعث استحکام دندان می شود

فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که با نفوذ به مینای دندان، آن را مقاوم‌تر در برابر پوسیدگی می‌کند. این ماده باعث تقویت فرایند معدنی‌شدن (Remineralization) دندان‌ها شده و با مهار باکتری‌های مولد اسید، نقش مهمی در حفظ سلامت دندان‌ها دارد.

منابع فلوراید:

• خمیردندان‌های فلورایددار
• دهان‌ شویه‌های حاوی فلوراید
• آب آشامیدنی (در برخی کشورها فلوراید به آب اضافه می‌شود)
• ژل‌ها یا وارنیش‌های فلوراید که توسط دندان‌پزشک استفاده می‌شوند

مواد دیگر مؤثر در استحکام دندان:

• کلسیم و فسفر: عناصر اصلی در ساختار مینای دندان و عاج
• ویتامین D: کمک به جذب بهتر کلسیم
• پروتئین‌ها و ویتامین A و C: کمک به سلامت لثه و بافت‌های نگهدارنده دندان

غذاهای غنی از ویتامین C برای جلوگیری از پوسیدگی دندان

• مرکبات مانند پرتقال، لیمو و گریپ فروت: این مرکبات علاوه بر اینکه سرشار از ویتامین C هستند، تحریک تولید بزاق را نیز افزایش می‌دهند که به پاک‌کردن باکتری‌ها و ذرات غذایی از میان دندان‌ها کمک می‌کند.
• انواع توت‌ها مانند توت فرنگی، تمشک و شاه توت: این توت‌ها نه تنها خوشمزه هستند، بلکه سرشار از ویتامین C هستند و باعث از بین بردن لکه‌ها از روی دندان‌ها می‌شوند.
• کیوی: کیوی با ترکیب منحصر به فرد آنتی‌ اکسیدان‌ها و آنزیم‌های طبیعی، به مبارزه با تجمع پلاک و کاهش خطر بیماری‌های لثه کمک می‌کند.
• پاپایا: این میوه سرشار از ویتامین C و حاوی آنزیم پاپائین است که به هضم غذا و حفظ سلامت لثه‌ها کمک می‌کند.
• فلفل دلمه‌ای، به خصوص فلفل قرمز: این فلفل‌ها به دلیل محتوای بالای ویتامین C شناخته شده‌اند و از لثه‌ها و دندان‌های سالم حمایت می‌کنند.
• گوجه‌ فرنگی: این میوه نه تنها منبع عالی ویتامین C است، بلکه حاوی لیکوپن است که به محافظت در برابر بیماری‌های لثه و سرطان دهان کمک می‌کند.

جمع بندی

رژیم غذایی نقش مهمی در سلامت دندان‌ها و احتمال پوسیدگی آنها دارد. با رعایت یک رژیم غذایی سالم و مغذی و همچنین رعایت بهداشت دهان و دندان می‌توان از پوسیدگی دندان پیشگیری کرد.

بیشتر بخوانید: بررسی اثربخشی گیاهان دارویی در درمان سندرم پیش از قاعدگی (PMS)