خونریزی کبد (Hepatic Hemorrhage) یک وضعیت پزشکی بسیار جدی و بالقوه تهدیدکننده زندگی است که در آن رگ‌های خونی داخل یا اطراف کبد دچار آسیب شده و خون به داخل شکم یا بافت کبد نشت می‌کند. کبد عضوی بسیار پرخون است و هرگونه آسیب به آن می‌تواند منجر به خونریزی شدید و سریع شود. سؤال مهمی که در چنین شرایطی مطرح میشود این است: آیا خونریزی کبد باعث مرگ میشود؟ پاسخ کوتاه این است که بله، خونریزی شدید کبد در صورت عدم تشخیص و درمان فوری، می‌تواند به سرعت منجر به شوک، نارسایی ارگان‌ها و در نهایت مرگ شود. این وضعیت یک اورژانس پزشکی محسوب میشود. در این مطلب از سایت پزشک شهر، به بررسی علل خونریزی کبد، علائم هشداردهنده، روش‌های تشخیص و مهم‌تر از همه، راهکارهای درمانی برای نجات جان بیمار می‌پردازیم.
مجله سلامت پزشک شهر با ارائه مطالب، به شما در انتخاب بهترین راهکار برای سلامتی خود کمک می‌کند. اما فراموش نکنید که این اطلاعات صرفا جهت آگاهی است و جایگزین نظر پزشک معالج شما نیست. برای تشخیص و جراحی باید به پزشک مراجعه کنید.
چرا خونریزی کبد خطرناک است؟
کبد بزرگترین عضو داخلی بدن و یک کارخانه شیمیایی پیچیده است که نقش‌های حیاتی متعددی از جمله سم‌زدایی، تولید پروتئین‌های انعقادی خون، و ذخیره مواد مغذی را بر عهده دارد. خون‌رسانی به کبد بسیار بالاست و حدود 25% از خون پمپ شده توسط قلب به کبد می‌رسد. این ویژگی باعث میشود که هرگونه آسیب به کبد پتانسیل خونریزی گسترده و سریع را داشته باشد.
هنگامی که خونریزی در کبد اتفاق می‌افتد:
- کاهش حجم خون (Hypovolemic Shock): از دست دادن سریع حجم زیادی از خون می‌تواند منجر به افت ناگهانی و شدید فشار خون شود که به آن شوک هیپوولمیک می‌گویند. در این وضعیت، اکسیژن‌رسانی به ارگان‌های حیاتی مانند مغز، قلب و کلیه‌ها به شدت کاهش می‌یابد.
- نارسایی ارگان‌ها: کاهش اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌ها و ارگان‌ها، می‌تواند به نارسایی و آسیب جبران‌ناپذیر آن‌ها منجر شود.
- تداخل با عملکرد کبد: خود خونریزی و هماتوم (تجمع خون) در کبد می‌تواند به بافت کبد فشار آورده و عملکرد حیاتی آن را مختل کند.
- عوارض انعقادی: از دست دادن پروتئین‌های انعقادی خون در اثر خونریزی یا نارسایی کبد در تولید آن‌ها، می‌تواند یک چرخه معیوب از خونریزی بیشتر ایجاد کند.
علل اصلی خونریزی کبد
خونریزی کبد می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که برخی از آن‌ها شایع‌تر و برخی نادرتر هستند:
- تروما و ضربه به شکم: این شایع‌ترین علت خونریزی کبد است. تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، آسیب‌های ورزشی، و ضربه‌های مستقیم به شکم می‌توانند باعث پارگی کبد و خونریزی داخلی شوند.
پارگی تومورهای کبدی:
- تومورهای خوش‌خیم: مانند آدنوم کبدی (hepatic adenoma) که در زنان مصرف‌کننده قرص‌های ضد بارداری خوراکی شایع‌تر است، یا همانژیوم‌های بزرگ. این تومورها می‌توانند به طور ناگهانی پاره شده و خونریزی کنند.
- تومورهای بدخیم: مانند سرطان کبد اولیه (HCC) یا متاستازهای سرطانی در کبد نیز می‌توانند دچار خونریزی شوند.
عوارض ناشی از اقدامات پزشکی:
- بیوپسی کبد (نمونه‌برداری): اگرچه نادر است، اما خونریزی یکی از عوارض احتمالی بیوپسی کبد است.
- جراحی‌های کبد: در طی یا پس از جراحی‌های پیچیده کبد.
- آنژیوگرافی کبد یا سایر اقدامات مداخله‌ای.
بیماری‌های زمینه‌ای کبد:
- سیروز کبدی و فشار خون پورتال: در بیماران سیروتیک، عروق خونی متورم (واریس) در مری یا معده ممکن است پاره شوند و باعث خونریزی گوارشی شدید شوند که البته مستقیماً خونریزی کبد نیست، اما با بیماری کبدی پیشرفته مرتبط است. با این حال، خونریزی از سطح کبد سیروتیک نیز امکان‌پذیر است.
- نارسایی حاد کبد: در شرایطی که کبد به سرعت دچار نارسایی میشود، ممکن است مشکلات انعقادی و خونریزی داخلی رخ دهد.
- اختلالات انعقادی خون: بیماری‌هایی مانند هموفیلی، مصرف داروهای ضدانعقاد (مانند وارفارین، هپارین یا داروهای ضدپلاکت)، یا نارسایی کبد در تولید عوامل انعقادی، می‌توانند خطر خونریزی را در صورت آسیب به کبد افزایش دهند.
- پره‌اکلامپسی شدید و سندرم HELLP در بارداری: این عوارض جدی بارداری می‌توانند منجر به خونریزی داخل کبدی شوند.
- کیست‌های کبدی: در موارد بسیار نادر، کیست‌های بزرگ می‌توانند دچار خونریزی شوند، به خصوص اگر ضربه‌ای به شکم وارد شود.
علائم و نشانه های خونریزی کبد
علائم خونریزی کبد می‌توانند به سرعت ظاهر شوند و معمولاً نشانه‌هایی از شوک هیپوولمیک و تحریک صفاق (پریتونیت) هستند:
- درد ناگهانی و شدید شکم: به خصوص در قسمت فوقانی و راست شکم، که ممکن است به شانه راست نیز منتشر شود.
- تورم و حساسیت شکم: شکم ممکن است سفت و دردناک شود.
علائم شوک:
- افت فشار خون (هیپوتانسیون).
- افزایش ضربان قلب (تاکی‌کاردی).
- تنفس سریع و کم‌عمق.
- پوست سرد، مرطوب و رنگ‌پریده.
- سرگیجه، ضعف شدید، گیجی یا از دست دادن هوشیاری.
- تهوع و استفراغ.
- کم‌خونی ناگهانی.
نکته حیاتی: در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به ویژه پس از یک ضربه به شکم، باید فوراً به بهترین دکتر متخصص گوارش و کبد در شیراز مراجعه کرد. زمان در نجات جان بیمار بسیار کلیدی است.
تشخیص خونریزی کبد
تشخیص سریع برای مدیریت موفقیت‌آمیز خونریزی کبد ضروری است:
- معاینه فیزیکی: ارزیابی علائم حیاتی و معاینه شکم.
تصویربرداری:
- سونوگرافی شکم (FAST Exam): اغلب اولین و سریع‌ترین روش در اورژانس برای شناسایی مایع آزاد (خون) در حفره شکمی.
- سی‌تی‌اسکن شکم با کنتراست: دقیق‌ترین روش برای شناسایی محل و شدت خونریزی، تشخیص آسیب به کبد و سایر ارگان‌ها.
- ام‌آر‌آی (MRI): در موارد خاص برای جزئیات بیشتر.
- آزمایش خون: شامل شمارش کامل خون (CBC) برای بررسی میزان هموگلوبین و هماتوکریت (نشان‌دهنده کم‌خونی)، و آزمایش‌های انعقادی خون.
درمان خونریزی کبد
درمان خونریزی کبد یک اورژانس پزشکی است و باید به سرعت انجام شود تا از مرگ بیمار جلوگیری شود. گزینه‌های درمانی شامل:
احیا و تثبیت بیمار:
- تزریق مایعات و خون: برای جبران حجم خون از دست رفته و حفظ فشار خون.
- اکسیژن‌درمانی: برای بهبود اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها.
- بررسی و کنترل علائم حیاتی.
کنترل خونریزی:
- آمبولیزاسیون شریانی (Arterial Embolization): این روش یک تکنیک رادیولوژی مداخله‌ای است. از طریق یک کاتتر نازک که از شریان کشاله ران وارد میشود، پزشک به شریان تغذیه‌کننده کبد می‌رسد و با تزریق مواد خاص (کویل‌ها یا ذرات کوچک)، رگ خونی خونریزی‌دهنده را مسدود می‌کند. این روش کمتر تهاجمی است و اغلب به عنوان خط اول درمان در موارد پایدارتر استفاده میشود.
- جراحی (Laparotomy): در موارد خونریزی شدید، ناپایدار یا در صورت عدم موفقیت آمبولیزاسیون، جراحی باز شکم (لاپاراتومی) برای کنترل مستقیم خونریزی، ترمیم پارگی کبد و در صورت لزوم، برداشتن بخشی از کبد (هپاتکتومی) ضروری است.
- روش‌های حمایتی در جراحی: ممکن است از پکیج‌های فشرده‌سازی موقت، یا تزریق عوامل انعقادی در حین جراحی برای کنترل خونریزی استفاده شود.
- مدیریت علت زمینه‌ای: پس از کنترل خونریزی، مدیریت علت اصلی (مانند کنترل تومور، قطع داروهای ضدانعقاد در صورت امکان و...) برای جلوگیری از عود اهمیت دارد.
جمع بندی خونریزی کبد باعث مرگ میشود؟
خونریزی کبد یک وضعیت پزشکی بسیار خطرناک و تهدیدکننده زندگی است که می‌تواند به سرعت باعث مرگ شود. این وضعیت یک اورژانس پزشکی مطلق است و نیازمند تشخیص فوری و مداخله سریع پزشکی است. علائم هشداردهنده شامل درد شدید شکم، علائم شوک (افت فشار خون، تپش قلب، رنگ‌پریدگی) و ضعف شدید هستند. درمان شامل احیای بیمار، تزریق مایعات و خون و سپس کنترل خونریزی از طریق آمبولیزاسیون شریانی یا جراحی فوری است. با اقدامات درمانی به موقع و مؤثر، شانس نجات جان بیماران به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. آگاهی عمومی از خطرات و علائم این عارضه می‌تواند نقش مهمی در کاهش میزان مرگ و میر ناشی از آن ایفا کند.
