داروی آلفنتانیل چیست؟
پزشک شهر - آلفنتانیل با نام انگلیسی:Alfentanil یک داروی بیهوشی کوتاه اثر است که به عنوان یک اوپیوئید مشتق از فنتانیل عمل می‌کند. این دارو با نام تجاری Alfenta شناخته می‌شود و برای بیهوشی در مریضان بحرانی استفاده می‌شود. آلفنتانیل به سرعت بیهوشی را ایجاد کرده و بازگشت به وضعیت هوشیاری نسبتاً سریع است.
از دیگر کاربردهای آلفنتانیل می‌توان به افزایش تحمل درد بیماران و کاهش رنج آنها اشاره کرد. این دارو با فراهم کردن اثرات تسکین‌دهنده درد، به مدیریت درد بیماران کمک می‌کند. همچنین، آلفنتانیل با سرکوب مرکز سیستم تنفسی، رفلاکس سرفه و تنگ شدن مردمک‌ها عمل می‌کند.
مکانیسم اثر آلفنتانیل
آلفنتانیل به عنوان یک مسکن قوی شبه افیونی عمل می‌کند و اثرات خود را از طریق اتصال به گیرنده‌های مو-افیونی در سیستم عصبی مرکزی اعمال می‌کند.
این دارو با اتصال به این گیرنده‌ها، موجب مهار آزاد شدن انتقال‌دهنده‌های عصبی، به ویژه ماده P، در مسیرهای درد مغز و نخاع می‌شود. این اقدام باعث کاهش انتقال سیگنال‌های درد می‌شود و در نتیجه، درد کاهش یافته و تسکین پیدا می‌کند.
همچنین، آلفنتانیل دارای اثرات آرام بخش است که به راحتی بیمار را در طول جراحی یا مراقبت‌های ویژه آرام می‌کند. این ویژگی‌ها، آلفنتانیل را به یک گزینه مؤثر در مدیریت درد و ایجاد بیهوشی، به ویژه در مواقعی که نیاز به تسکین درد فوری و کوتاه مدت داریم، تبدیل می‌کند.
فارماکوکینتیک داروی آلفنتانیل
- عبور از سد خونی-مغزی: آلفنتانیل به راحتی از سد خونی-مغزی عبور می‌کند که به معنای ورود سریع این دارو به مغز و اعضای مرتبط با سیستم عصبی مرکزی است.
- پیوند به پروتئین پلاسما: حدود 92% از آلفنتانیل به پروتئین‌های پلاسمای خون متصل می‌شود. این پیوند به پروتئین‌ها ممکن است بر تجمع و نگه‌داری طولانی مدت آلفنتانیل در بافت‌های چربی اثر بگذارد.
- تجمع در بافت چربی: ممکن است آلفنتانیل در بافت‌های چربی تجمع یابد که باعث طولانی شدن مدت زمان اثر دارو می‌شود.
- متابولیسم کبدی: آلفنتانیل توسط کبد متابولیسم می‌شود. این فرآیند به تجزیه و تحلیل دارو به ترکیبات دیگر با اهمیت فارماکولوژیک می‌انجامد.
- نیمه عمر: آلفنتانیل نیمه عمر سه مرحله‌ای دارد و نیمه عمر دفعی آن حدود 1-2 ساعت است.
- شروع و مدت زمان اثر: آلفنتانیل دارای زمان شروع اثر حدود 1-2 دقیقه است و طی 1-2.5 دقیقه به حداکثر اثر خود می‌رسد. مدت زمان اثر دارو حدود 5-10 دقیقه است.
- دفع: دفع آلفنتانیل اصلی از طریق کبد انجام می‌شود.
موارد استفاده آلفنتانیل
بیهوشی:
آلفنتانیل به عنوان بخشی از بیهوشی متعادل استفاده می‌شود. در طی عمل جراحی، این دارو برای تسکین درد و آرام بخشی بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد. باعث ایجاد بیهوشی سریع و بازگشت به حالت هوشیاری نسبتاً سریع می‌شود.
مراقبت‌های ویژه:
در بخش‌های مراقبت‌های ویژه، آلفنتانیل ممکن است به عنوان یک داروی مؤثر برای مدیریت درد شدید در بیماران بدحال که نیاز به بی‌دردی دارند و در عین حال ثبات همودینامیک را حفظ می‌کند، استفاده شود. این دارو با ایجاد تسکین درد و کنترل آن، به بهبود راحتی بیماران کمک می‌کند و می‌تواند در شرایطی که نیاز به مدیریت درد فوری و قوی داریم، به کار رود.
عوارض جانبی داروی آلفنتانیل
آلفنتانیل، همانند دیگر داروها، ممکن است باعث بروز عوارض جانبی شود. در زیر، عوارض جانبی آلفنتانیل با تقسیم بر اساس شیوع آنها آورده شده است:
عوارض شایع (%10 یا بیشتر):
- افزایش فشار خون
- سفتی دیواره قفسه سینه
- برادی‌کاردی (کاهش ضربان قلب)
- تاکی‌کاردی (افزایش ضربان قلب)
- تهوع
- استفراغ
عوارض نسبتاً شایع (1 تا 10 درصد):
- افت فشار خون
- آریتمی قلبی (ناهنجاری در ضربان قلب)
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- سدیشن (کاهش توانایی به هوشیاری پس از جراحی)
- حرکات عضلات
- تاری دید
- آپنه (توقف ناگهانی در تنفس)
- دپرسیون تنفسی (کاهش عمق و تعداد نفس‌ها پس از جراحی)
سایر عوارض (درصد نامشخص):
- گشادی عروق محیطی
- یبوست
- تنگی مردمک
مهم است که هرگونه علامت یا عارضه ناخواسته به پزشک اطلاع داده شود تا اقدامات لازم انجام شود. عوارض جانبی ممکن است بر اساس وضعیت هر فرد متفاوت باشند و همیشه بهتر است در مورد آنها با پزشک مشورت شود.
تداخلات دارویی آلفنتانیل چیست؟
آلفنتانیل ممکن است با سایر داروها تداخل داشته باشد. برخی از داروهایی که ممکن است با آلفنتانیل تداخل داشته باشند عبارتند از:
- سایر داروهای مخدر
- داروهای خواب آور
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد تشنج
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
نحوه مصرف آلفنتانیل
مقدار مصرف آلفنتانیل، همانند بسیاری از داروها، بستگی به عوامل مختلفی از جمله سن بیمار، وزن، وضعیت پزشکی و نیازهای خاص هر فرد دارد. متخصصان پزشکی بر اساس این عوامل مقدار دقیق و مناسب آلفنتانیل را تعیین می‌کنند.
در زیر توضیحاتی درباره مقدار مصرف آلفنتانیل آورده شده است:
- دوز آلفنتانیل بر اساس سن بیمار، وزن، وضعیت پزشکی و نیازهای خاص بیمار به صورت فردی تعیین می‌شود.
- این دارو معمولاً توسط متخصصان به صورت داخل وریدی تجویز می‌شود. این روش اجرایی به دلیل اثر سریعتر و قابلیت کنترل دقیق‌تر مقدار دارو در سیستم عصبی مرکزی معمولاً برای بیهوشی در جراحی‌ها استفاده می‌شود. دوز آلفنتانیل به دقت تیتر می‌شود تا به سطح مطلوب بی دردی و آرامبخشی برسد. این کار با کنترل دقیق دوز، خطر افسردگی تنفسی و سایر عوارض جانبی را به حداقل می‌رساند.
- تجویز آلفنتانیل برای اطمینان از ایمنی بیمار و تنظیم دقیق دوز در صورت نیاز در طول عمل جراحی یا مراقبت‌های ویژه به دقت تحت نظارت متخصصان پزشکی انجام می‌شود.
موارد منع مصرف داروی آلفنتانیل
آلفنتانیل در افراد دارای حساسیت مفرط شناخته شده به آلفنتانیل یا سایر مواد افیونی منع مصرف دارد. افرادی که به عنوان نتیجه‌ای از استفاده یا تماس با آلفنتانیل یا مواد مشابه به عنوان مواد آلرژنیک حساسیت نشان داده‌اند، باید از استفاده از این دارو خودداری کنند.
آلفنتانیل در بیمارانی که مستعد ابتلا به افسردگی تنفسی شناخته شده یا مشکوک به دپرسیون تنفسی هستند منع مصرف دارد. این ممکن است در مواردی که بیماران دارای مشکلات تنفسی قابل توجهی یا بیماری انسدادی ریه هستند، معقول باشد.
تداخلات دارویی آلفنتانیل
مصرف همزمان آلفنتانیل با داروهای مضعف سیستم عصبی مرکزی مانند بنزودیازپین‌ها یا سایر مواد افیونی ممکن است اثرات آرام‌بخش و تضعیف کننده تنفسی آلفنتانیل را افزایش دهد. این تداخل می‌تواند به افزایش خطر افسردگی تنفسی منجر شود.
استفاده همزمان از مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) می‌تواند اثرات آلفنتانیل را تشدید کند و به افزایش خطر افت فشار خون و افسردگی تنفسی منجر شود؛ بنابراین، استفاده همزمان از این دو نوع دارو نادرست و خطرناک است.
موارد احتیاط مصرف داروی آلفنتانیل
در افرادی که صدمه‌ای به سر داشته‌اند یا دارای فشار درون مغزی بالایی هستند، باید به دلیل افزایش ریسک نارسایی‌های تنفسی با احتیاط مصرف شود.
در بیمارانی که نارسایی کبد یا کلیه دارند، باید با احتیاط مصرف شود، زیرا این بیماران در انجام متابولیسم این دارو مشکل دارند.
مصرف آلفنتانیل در بیمارانی که سابقه حساسیت یا عدم تحمل به این دارو را دارند، ممنوع است.
آلفنتانیل در بیمارانی که هرنوع بیماری نارسایی تنفسی یا بسته شدن راه‌های هوایی دارند، استفاده نمی‌شود.
بارداری و شیردهی:
آلفنتانیل در گروه داروهای حاملگی C قرار دارد. اطلاعات کافی در مورد اثرات تراتوژنیک آلفنتانیل یافت نشده است.
آلفنتانیل می‌تواند باعث سندروم ترک در نوزادان شود.
آلفنتانیل در شیر هم ترشح می‌شود و ممکن است باعث سرکوب تنفسی در نوزاد شود؛ بنابراین، توصیه می‌شود تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف دارو، از شیردهی خودداری شود.
قبل از مصرف آلفنتانیل یا هر داروی دیگر، باید با پزشک مشورت شود و تمام موارد احتیاط و تداخلات ممکن باید به دقت بررسی شوند.
جمع بندی
آلفنتانیل یک داروی مؤثر برای بیهوشی و کنترل درد است. این دارو به سرعت عمل می‌کند و اثر آن کوتاه مدت است. آلفنتانیل باید با احتیاط مصرف شود زیرا ممکن است باعث عوارض جانبی جدی مانند افسردگی تنفسی شود.
