درد سیاتیک : تشخیص علت و درمان های متداول

آیا اتفاق افتاده ناگهان دردی شدید در کمر و پشت پاهای خود حس کنید؟ اگر پاسخ شما بله است و هنگام راه رفتن، نشستن و یا حتی ایستادن درد دارید احتمالا دچار درد سیاتیک باشید. در این مقاله پزشک شهر به علت ها، نوع و درمان درد عصب سیاتیک می پردازیم.

تشخیص علل و درمان درد سیاتیک

آسیب یا فشار به عصب سیاتیک، طولانی ترین عصب بدن، باعث ایجاد درد در ناحیه کمر و پشت پاها، بخصوص پای چپ می شود. علت این موضوع می تواند به علت های متعدد مانند بیرون زدگی دیسک، تنگی کانال نخاع یا سندروم پیریفورمیس باشد. همچنین ممکن است بجای درد احساس ضعف یا زق زق در پاهای خود حس کنید.

اگر نگران هستید درد کمر و پای چپ شما به دلیل سیاتیک باشد، بهترین کار مراجعه زودهنگام به پزشک متخصص برای تشخیص و درمان فوری است. شما می توانید با مراجعه به لیست بهترین متخصص ارتوپد در شیراز بهترین مجرب ترین پزشکان را مشاهده کنید.

۱. درد سیاتیک چیست؟

درد سیاتیک به درد کمری گفته می شود که به علت مشکلات عصب سیاتیک رخ می دهند. سیاتیک عصبی است که از پایین کمر تا پشت هر پا کشیده شده است. زمانی که به عصب سیاتیک آسیب وارد شود یا تحت فشار قرار بگیرد، درد از پایین کمر تا لگن، کفل و پاها حس می شود. درد سیاتیک بیش از ۹۰٪ بیماران بدون نیاز به جراحی بهبود پیدا می کند.

سیاتیک کدام سمت است؟

درد سیاتیک معمولاً در یک سمت بدن احساس می‌شود. این درد به دلیل فشردگی یا تحریک عصب سیاتیک که از پایین کمر و از طریق باسن به پاها می‌رود، ایجاد می‌شود. بنابراین، درد سیاتیک می‌تواند در سمت راست یا چپ بدن باشد و معمولاً از ناحیه کمر یا باسن شروع می‌شود و به سمت پاها (اغلب تا زانو یا پایین‌تر) گسترش می‌یابد.

• علت درد من سیاتیک است یا کمر درد معمولی؟

برای درک بهتر از فراگیری لازم است بدانید حدود ۸۵٪ از آمریکایی ها در طول زندگی خود دچار نوعی کمر درد می شوند. اما این موضوع همیشه به دلیل مشکل عصب سیاتیک نیست. در بیشتر موارد درد کمر به دلیل کشیدگی ماهیچه های پایین کمر اتفاق می افتد. چیزی که در بیشتر اوقات باعث تمایز سیاتیک می شود، حالت دردی است که تا پایین زانو کشیده می شود. البته ممکن است این درد شبیه گرفتگی شدید ماهیچه پا به نظر برسد که برای چند روز از بین نرفته باشد.

• علایم درد سیاتیک چیست؟

شایع ترین علامت سیاتیک درد پایین کمر است که از لگن به سمت کفل و یک پا کشیده می شود. این درد معمولا تنها در یک پا حس می شود و با نشستن، سرفه یا عطسه بدتر می شود. همچنین گاهی پا خواب می رود، احساس ضعف دارد یا زق زق می کند. علایم سیاتیک عموما ناگهان بوجود می آیند و چند روز یا هفته ها باقی می مانند.

• چه کسانی در معرض خطر بیشتر هستند؟

بیشتر افرادی که دچار درد سیاتیک می شوند در بازه ۳۰ تا ۵۰ سال قرار دارند. زنان در هنگام بارداری بیشتر در معرض این بیماری قرار می گیرند. این موضوع به علت بزرگ شدن رحم و فشار آوردن آن به عصب سیاتیک رخ می دهد. دلایل دیگر شامل بیرون زدگی دیسک و آرتروز ستون فقرات می شوند.

درد سیاتیک چقدر طول میکشد؟

مدت زمان درد سیاتیک می‌تواند بسته به علت و شدت آن متفاوت باشد. در بسیاری از موارد، درد سیاتیک ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد. اگر علت آن مشکلاتی مانند فتق دیسک باشد، این درد ممکن است چند هفته یا حتی ماه‌ها ادامه یابد. در بیشتر موارد، با درمان‌های محافظه‌کارانه مانند استراحت، داروهای ضد درد، فیزیوتراپی و تمرینات خاص، درد به تدریج کاهش می‌یابد. در صورتی که درد پس از چند هفته ادامه پیدا کند یا شدت آن افزایش یابد، ممکن است نیاز به درمان‌های پیشرفته‌تر مانند جراحی یا تزریقات باشد.

۲. علت های مختلف درد سیاتیک:

• بیرون زدگی دیسک کمر

اصلی ترین دلیل بروز درد سیاتیک بیرون زدگی مهره یا دیسک کمر است. عملکرد دیسک ها مانند بالشت هایی بین استخوان های ستون مهره است. هر چه سن بالاتر برود دیسک ها ضعیف تر می شوند و بیشتر در معرض آسیب قرار می گیرند. گاهی اوقات مایع ژل مانند وسط دیسک دیواره را رو به بیرون فشار می دهد و به ریشه عصب سیاتیک فشار وارد می کند. تقریبا ۱ نفر از هر ۵۰ نفر در بازه ای از زندگی خود دچار بیرون زدگی مهره یا دیسک کمر می شود. در چیزی نزدیک به یک چهارم از این افراد نیز علایمی بروز می کند که تا بیش از ۶ هفته باقی می ماند.

• تنگی کانال نخاع

فرسودگی و استهلاک طبیعی مهره های ستون فقرات بر اثر گذشت زمان به تدریج باعث تنگی کانال نخاعی می شود. این تنگی مجرای عصب نخاع ممکن است به ریشه های عصب سیاتیک فشار وارد کند. اختلال تنگی کانال نخاعی بیشتر در افراد بالای ۶۰ سال اتفاق می افتد.

• تومور های ستون مهره

در موارد نادر ممکن است درد سیاتیک به دلیل رشد تومور در داخل یا اطراف نخاع یا عصب سیاتیک بروز کند. هر چه تومور بزرگتر می شود ممکن است فشار بیشتری روی اعصاب منشعب از نخاع وارد کند.

• ساکرولیتیس

ساکرولیتیس اختلالی است که در آن یکی یا هر دو مفصل خاجی تهیگاهی (ساکروایلیاک) دچار التهاب می شوند. این مفاصل در ناحیه ای که پایین ستون فقرات به لگن متصل می شود قرار دارند. ساکرولیتیس باعث درد در عضلات سرینی باسن و پایین کمر می شود. البته در مواردی این درد در یک یا هر دو پا نیز حس می شود. این درد با سر پا ایستادن به مدت طولانی یا بالا رفتن از پله ها شدیدتر می شود. ساکرولیتیس می تواند به دلایلی مانند آرتروز، آسیب فیزیکی، زایمان یا عفونت اتفاق بیفتد.

• سندروم پیریفورمیس (عضله هرمی لگنی)

عضله هرمی لگنی همانطور که از اسمش پیداست در اطراف استخوان لگن و پشت ماهیچه های سرینی وجود دارد. این ماهیچه قسمت پایینی ستون مهره را به بالای ماهیچه ران متصل می کند و دور تا دور عصب سیاتیک قرار دارد. زمانی که این عضله دچار اسپاسم می شود روی عصب سیاتیک فشاری ایجاد می کند که باعث می شود علایم سیاتیک بروز کنند. سندروم پیریفورمیس در زنان شایع تر است.

ضخامت زیاد کیف پول می تواند محرک پیریفورمیس باشد. شاید هیچوقت تصورش را نکنید که پول زیاد باعث درد شود اما کیف پول ضخیم می تواند باعث شروع سندروم پیریفورمیس شود. این وضعیت برای مردانی که کیف پولشان را در جیب عقب شلوارشان می گذارند پیش می آید. این کار باعث می شود فشاری مزمن روی عضله هرمی باشد و به مرور عصب سیاتیک را تحریک یا اذیت کند. بهتر است برای جلوگیری از این وضعیت کیف پول را در جیب جلو شلوار یا جیب پیراهن یا ژاکت خود بگذارید.

• آسیب فیزیکی یا عفونت

علت های دیگر درد سیاتیک شامل التهاب عضلات، عفونت یا صدماتی مانند شکستگی می شوند. بطور کلی هر عارضه و اختلالی که باعث اذیت یا تحت فشار گذاشتن عصب سیاتیک شود می تواند محرک درد و علایم دیگر باشد. در برخی موارد دلیل خاصی برای درد سیاتیک نمی توان پیدا کرد.

۳. تشخیص پزشکی سیاتیک:

• معاینه فیزیکی توسط پزشک

برای این که مشخص شود علایم شما به دلیل سیاتیک است پزشک از شما سوالاتی می پرسد. مثلا درد چطور شروع شد یا در چه ناحیه ای حس می شود. همچنین احتمالا از شما بخواهد روی پاشنه یا نوک پا راه بروید یا بدون خم کردن زانو پایتان را بالا بگیرید. این معاینات بدنی عضلات به پزشک کمک می کنند بفهمد که آیا فشاری روی عصب سیاتیک وجود دارد یا خیر.

• تصویربرداری

ممکن است پزشک روش هایی مانند تصویربرداری MRI تجویز کند تا اطلاعات بیشتری در رابطه با ناحیه و علت تحریک عصب بدست آورد. آزمایش MRI به پزشک کمک می کند تا حالت قرار گرفتن مهره ها، عضلات و مفاصل ستون فقرات را بررسی کند. آزمایش سی تی اسکن با ماده کنتراست نیز تصویری از نخاع و اعصاب نمایش می دهد که بسیار کاربردی است. تشخیص علت اصلی درد سیاتیک کمک می کند مسیر و روند درمان بهتر تعیین شود. بخاطر داشته باشید که از تصویربرداری با اشعه ایکس فقط برای تشخیص ناهنجاری های استخوان استفاده می شود.

• اختلالات و بیماری های مرتبط با سیاتیک

اگر دچار بی اختیاری ادرار یا مدفوع شدید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. این موضوع می تواند نشانه وضعیت اورژانسی پزشکی باشد و برای جلوگیری از آسیب دائمی نیاز به جراحی داشته باشید. خوشبختانه این اختلال بسیار نادر است. در اغلب موارد درد سیاتیک پس از چند روز یا هفته بدون اثر دائمی از بین می رود.

۴. درمان و کاهش درد سیاتیک:

• کمپرس سرد و گرم

تا قبل از مراجعه به دکتر شما می توانید با انجام روش های خانگی درد سیاتیک را کاهش می دهید. کیسه آب گرم یا کمپرس سرد هر دو تاثیر مطلوبی در التیام درد دارند. یکی از آن ها را به مدت ۲۰ دقیقه و هر دو ساعت یکبار روی ناحیه مورد نظر قرار دهید. امتحان کنید و ببینید که کدام روش تاثیر بیشتری دارد یا این که از هر دو روش با فاصله استفاده کنید.

• مصرف دارو

مسکن های بدون نسخه درد سیاتیک را بطور موقت کم می کنند. می توانید از گزینه هایی مانند استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن استفاده کنید. در موارد خاص پزشک ممکن است برای کاهش میزان التهاب تزریق داروی استروئیدی تجویز کند.

• بهترین حرکات کششی و ورزش ها برای دیسک کمر و سیاتیک

در حینی که درد سیاتیک در حال بهبود است باید سعی کنید فعالیت فیزیکی خود را حفظ کنید. تحرک به کاهش التهاب و درد کمک می کند. متخصص فیزیوتراپی به شما یاد می دهد که چطور به آرامی نرمش عضلات پایین کمر یا همسترینگ را انجام دهید. همچنین می توانید با شنا در استخر، یا انجام یوگا کمک کنید عضلات شکم قوی شوند و شرایط ناحیه پایدار شود. یکی دیگر از مواردی که ممکن است پزشک توصیه کند پیاده روی کوتاه است. دقت داشته باشید که با توجه به وضعیت بیماری شما انجام بعضی از ورزش ها و فعالیت های سنگین فیزیکی توصیه نمی شوند.

• تزریق دارو

در موارد خیلی خاص امکان دارد پزشک به درون ستون مهره داروی استروئیدی تزریق کند تا از میزان التهاب کم شود. این روش باعث می شود که داروها بطور مستقیم روی ناحیه اطراف عصب سیاتیک اثر کنند.

۵. عمل جراحی

اگر علت درد سیاتیک شما بیرون زدگی مهره (دیسک کمر) است و پس از چهار تا شش هفته هنوز درد خوب نشده، باید به عمل جراحی فکر کنید. جراح بخشی از بیرون زدگی دیسک را جدا می کند تا از فشار روی عصب سیاتیک کم کند. نزدیک به ۹۰٪ از بیماران از انجام این عمل نتیجه مطلوب می گیرند. همچنین عمل های دیگری برای مشکلات تنگی نخاع انجام می شوند.

• روند بهبود سیاتیک

پس از عمل جراحی کمر به مدت یک ماه باید از رانندگی، بلند کردن اجسام یا خم شدن رو به جلو خودداری کنید. علاوه بر این معمولا پزشک برای قوی شدن ماهیچه های کمر انجام فیزیوتراپی را تجویز می کند. هنگامی که بطور کامل بهبود پیدا کردید به احتمال خیلی زیاد می توانید فعالیت های معمول خود را از سر بگیرید.

• درمان های تکمیلی

شواهدی وجود دارد که طب سوزنی، ماساژ، یوگا و کایروپراکتیک (مهره ورزی) معمولا تاثیر مثبتی در کاهش درد پایین کمر دارند. با این وجود نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد تا مشخص شود که این روش های برای رفع درد سیاتیک مفیدند یا خیر.

پیشگیری از درد سیاتیک:

اگر یک بار به درد سیاتیک مبتلا شدید همیشه احتمال عود کردن آن وجود دارد. اما با انجام روش های زیر می توانید احتمال بازگشت درد را کاهش دهید.

• ورزش منظم و با برنامه.
• وضعیت بدنی مانند صاف نشستن و قوز نکردن.
• هنگام برداشتن اجسام سنگین زانوهایتان را خم کنید (حالت نشستن).

نشستن زیاد و کار با کامپیوتر می تواند باعث سندروم تونل کارپال و مچ درد شود.

این اقدامات کمک می کنند بتوانید از آسیب هایی که منجر به درد سیاتیک می شوند جلوگیری کنید.

منبع: مقالات پزشکی WebMD