سرفه خشک به سرفه‌ای گفته می‌شود که بدون خلط باشد و معمولاً ناشی از تحریک گلو یا مجاری تنفسی فوقانی است. این نوع سرفه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله سرماخوردگی، آنفولانزا، آلرژی، خشکی هوا، و ... . در بسیاری از موارد، می‌توان با استفاده از درمان‌های خانگی ساده و مؤثر، سرفه خشک را تسکین داد.
مجله سلامت پزشک شهر با ارائه مطالب، به شما در انتخاب بهترین راهکار برای سلامتی خود کمک می‌کند. اما فراموش نکنید که این اطلاعات صرفا جهت آگاهی است و جایگزین نظر پزشک معالج شما نیست. برای تشخیص و جراحی باید به پزشک مراجعه کنید.
سرفه خشک چیست و چه عواملی باعث آن می‌شود؟
سرفه خشک به نوعی از سرفه اطلاق می‌شود که بدون وجود خلط یا ترشحات در مجاری تنفسی رخ می‌دهد. این نوع سرفه می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند:
- التهاب
- خشکی گلو
- خارش
- گلودرد
در بسیاری از موارد، سرفه خشک به دنبال سرماخوردگی یا آنفولانزا ایجاد می‌شود. ممکن است این سرفه پس از بهبود بیماری قطع شود یا همچنان ادامه داشته باشد. اگر سرفه خشک برای مدت حداقل 3 هفته ادامه پیدا کند، به‌عنوان سرفه خشک مزمن شناخته می‌شود که می‌تواند نشان‌دهنده وجود مشکلاتی مانند آسم یا آلرژی باشد.
یکی از علائم رایج کووید-19 نیز سرفه خشک است که نسبت به سرفه خلط دار شیوع بیشتری دارد. این سرفه معمولاً به‌صورت پشت سر هم و کوتاه بروز می‌کند.
عوامل ایجاد سرفه خشک
سرفه خشک که معمولاً با خارش و احساس قلقلک یا سوزش در قسمت پشتی گلو همراه است، می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. از جمله:
- عفونت‌های دستگاه تنفسی: سرماخوردگی و آنفولانزا از دلایل شایع سرفه خشک هستند.
- کووید-19: از زمان شیوع ویروس کرونا، سرفه خشک به‌عنوان یکی از علائم شایع آن شناخته شده‌است. این نوع سرفه معمولاً به دلیل تأثیر ویروس بر ریه‌ها ایجاد می‌شود.
- برونشیت و ذات‌الریه: این عفونت‌ها نیز می‌توانند باعث تحریک و ایجاد سرفه خشک شوند.
- آسم و آلرژی: تحریکات ناشی از آلرژی یا حملات آسم می‌تواند به سرفه خشک منجر شود.
روش های خانگی برای درمان سرفه خشک
اگر علت سرفه خشک جدی نباشد، معمولاً علائم آن طی یک هفته بهبود می‌یابند و استفاده از روش‌های خانگی می‌تواند به تسریع این روند کمک کند. برخی افراد به دلیل عوارض جانبی مصرف داروهای شیمیایی ضد سرفه (مانند خواب‌آلودگی) ترجیح می‌دهند از درمان‌های طبیعی استفاده کنند. در ادامه، به معرفی مؤثرترین روش‌های خانگی برای درمان سرفه خشک می‌پردازیم:
1. عسل
وقتی صحبت از درمان خانگی سرفه خشک می‌شود، عسل به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها مطرح می‌شود. عسل دارای خاصیت ضد التهابی است که به مقابله با عوامل ویروسی و باکتریایی که عامل سرفه خشک هستند، کمک می‌کند. افراد بالای یک سال می‌توانند روزانه 2 تا 3 قاشق عسل مصرف کنند. ترکیب عسل با آب گرم یا شیر نیز در کاهش علائم سرفه خشک بسیار مؤثر است.
2. زردچوبه
زردچوبه به دلیل خواص ضد باکتریایی، ضد ویروسی و ضد التهابی‌اش، یکی از قوی‌ترین داروهای گیاهی برای سرفه خشک محسوب می‌شود. از دیرباز از زردچوبه برای بهبود مشکلات تنفسی مانند برونشیت و آسم استفاده می‌شده است. برای کاهش سرفه خشک، می‌توان زردچوبه را به‌صورت دمنوش یا به همراه شیر گرم مصرف کرد.
3. زنجبیل
زنجبیل یک گیاه شگفت‌انگیز است که علاوه بر کمک به بهبود سرفه خلط دار، در کاهش گلودرد و تسکین سرفه خشک نیز تأثیر بسزایی دارد. نوشیدن دمنوش زنجبیل یا جویدن تکه‌ای کوچک از آن می‌تواند به کاهش سرفه کمک کند. این گیاه با شل کردن عضلات تنفسی، باعث تسکین سرفه می‌شود و همچنین از بروز سرماخوردگی و گلودرد پیشگیری می‌کند.
4. آناناس
آناناس دارای آنزیمی به نام بروملین است که خاصیت ضد التهابی دارد. این میوه می‌تواند به‌طور مؤثری به کاهش گلودرد و تسکین سرفه خشک کمک کند. مصرف آب آناناس در دوره درمان سرفه خشک بسیار مفید است.
5. دمنوش پوست انار
پوست انار به دلیل خواص ضد التهابی‌اش، به‌عنوان یک شربت گیاهی طبیعی برای سرفه خشک عمل می‌کند. برای تهیه دمنوش پوست انار، چند تکه از پوست آن را در قوری بریزید و با آب جوش پر کنید. سپس قوری را روی بخار کتری بگذارید تا دمنوش به‌خوبی دم بکشد.
6. دمنوش آویشن
آویشن یکی از مؤثرترین گیاهان دارویی برای درمان سرفه خشک و برونشیت است. دمنوش آویشن به کاهش التهاب گلو و تسکین سرفه کمک می‌کند. برای تهیه این دمنوش، مقداری برگ خشک آویشن را در قوری بریزید و با آب جوش پر کنید. پس از 15 دقیقه دم کشیدن، آماده مصرف است.
7. ریشه شیرین‌بیان
دمنوش شیرین‌بیان به از بین بردن خلط و کاهش سرفه خشک و حساسیتی کمک می‌کند. برای تهیه این دمنوش، مقداری ریشه شیرین‌بیان را با آب جوش در قوری بریزید و بگذارید 5 تا 10 دقیقه دم بکشد.
8. مرزنجوش
مرزنجوش با خاصیت ضد التهابی‌اش به بهبود سرفه‌های ناشی از آسم، برونشیت، سرماخوردگی و سیاه‌سرفه کمک می‌کند. برای تهیه دمنوش مرزنجوش، 3 تا 4 قاشق از آن را در قوری بریزید و با آب جوش پر کنید. این دمنوش را سه بار در روز بنوشید. توجه داشته باشید افرادی که داروهای ضد انعقاد خون مصرف می‌کنند نباید از این دمنوش استفاده کنند.
9. سیر
سیر به دلیل خاصیت ضد میکروبی و ضد التهابی‌اش، در درمان سرفه خشک بسیار مؤثر است. اگر طعم سیر خام را دوست ندارید، می‌توانید 2 تا 3 حبه سیر را با مقداری آب بجوشانید و به‌همراه یک قاشق چای‌خوری عسل میل کنید. افزودن کمی پونه کوهی به این ترکیب، طعم سیر را متعادل‌تر می‌کند.
10. سوپ
سوپ مرغ یکی از بهترین غذاها برای تسکین سرفه خشک ناشی از سرماخوردگی و آنفولانزا است. این غذا به بهبود تنفس، کاهش التهاب گلو و جلوگیری از خشکی گلو کمک می‌کند.
این درمان‌های خانگی می‌توانند در تسکین و بهبود سرفه خشک بسیار مؤثر باشند. اما در صورتی که سرفه خشک بیش از یک هفته ادامه داشت یا با علائمی مانند تب بالا، تنگی نفس یا درد قفسه سینه همراه شد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
درمان خانگی سرفه صبحگاهی
برای درمان سرفه صبحگاهی می‌توان از روش‌های خانگی مانند مصرف عسل برای نرم کردن گلو، نوشیدن چای زنجبیل برای کاهش التهاب، و بخور دادن با روغن اسانس اکالیپتوس برای باز کردن مجاری تنفسی استفاده کرد. همچنین شربت آب لیمو و عسل می‌تواند مفید باشد. اگر سرفه طولانی‌مدت شد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
در طب سنتی چگونه می‌توان سرفه خشک را درمان کرد؟
در طب سنتی، درمان سرفه خشک با استفاده از گیاهان دارویی و روش‌های طبیعی انجام می‌شود که به تسکین گلو و بهبود علائم کمک می‌کنند. در ادامه به چندین روش مؤثر برای درمان سرفه خشک اشاره می‌کنیم:
- دمنوش آویشن: آویشن دارای خواص ضد التهابی و ضد میکروبی است که به کاهش التهاب گلو و بهبود سرفه کمک می‌کند. برای تهیه دمنوش آویشن، مقداری برگ خشک آویشن را در یک فنجان آب جوش بریزید و اجازه دهید به مدت 10 دقیقه دم بکشد. سپس آن را صاف کرده و با کمی عسل میل کنید.
- دمنوش زنجبیل: زنجبیل دارای خاصیت ضد التهابی و تسکین‌دهنده است که به آرام کردن سرفه‌های خشک کمک می‌کند. می‌توانید یک تکه زنجبیل تازه را به برش‌های نازک خرد کنید و در آب جوش بریزید. بعد از 15 دقیقه دم کشیدن، دمنوش را صاف کرده و همراه با عسل بنوشید.
- دمنوش ریشه شیرین‌بیان: ریشه شیرین‌بیان به دلیل خاصیت خلط‌آور و ضد التهابی، به کاهش تحریک گلو و درمان سرفه خشک کمک می‌کند. برای تهیه این دمنوش، مقداری ریشه شیرین‌بیان را در آب جوش بریزید و به مدت 10 دقیقه روی حرارت ملایم قرار دهید. سپس صاف کرده و میل کنید.
- دمنوش بابونه: بابونه یک گیاه آرام‌بخش است که به تسکین گلو و کاهش التهاب کمک می‌کند. برای تهیه دمنوش بابونه، مقداری گل خشک بابونه را در آب جوش بریزید و اجازه دهید 10 دقیقه دم بکشد. سپس آن را صاف کرده و با عسل شیرین کنید.
- استنشاق گیاهان دارویی (مانند اکالیپتوس): استنشاق بخار گیاهان دارویی به باز شدن مجاری تنفسی و تسکین سرفه خشک کمک می‌کند. چند قطره روغن اکالیپتوس را در یک کاسه آب داغ بریزید و بخار آن را استنشاق کنید. این روش به پاکسازی گلو و کاهش سرفه کمک می‌کند.
- ماساژ قفسه سینه با روغن بادام شیرین: ماساژ قفسه سینه با روغن بادام شیرین باعث گرم شدن ناحیه ریه‌ها و بهبود سرفه می‌شود. این روغن خاصیت ضد التهابی دارد و به آرامش عضلات تنفسی کمک می‌کند.
- غرغره کردن آب نمک: غرغره کردن آب نمک گرم به کاهش التهاب و تحریک گلو کمک می‌کند. نصف قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید و چند بار در روز غرغره کنید.
- استفاده از دستگاه بخور: مرطوب نگه داشتن هوا با دستگاه بخور باعث کاهش خشکی گلو و بهبود سرفه خشک می‌شود. این روش به ویژه در فصول سرد که هوا خشک‌تر است، مفید است.
این روش‌های طب سنتی به تسکین سرفه خشک کمک می‌کنند، اما اگر علائم شما طولانی‌مدت یا شدید بود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
کدام داروها برای درمان سرفه های خشک موثرند؟
درمان سرفه خشک به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد و با درمان سرفه خلط دار متفاوت است. در اغلب موارد، پزشک با توجه به علت سرفه، داروهای زیر را تجویز می‌کند:
- شربت دکسترومتورفان: این دارو یک ضد سرفه قوی است که با سرکوب رفلکس سرفه در مغز، به کاهش سرفه‌های خشک کمک می‌کند. دکسترومتورفان در شربت‌های ضد سرفه بدون نسخه موجود است، اما بهتر است طبق تجویز پزشک مصرف شود.
- اسپری تنفسی برای درمان عفونت‌های تنفسی: در صورت وجود عفونت‌های تنفسی یا التهابات راه‌های هوایی، پزشک ممکن است اسپری‌های تنفسی حاوی کورتیکواستروئیدها یا برونکودیلاتورها را برای کاهش التهاب و بهبود تنفس تجویز کند.
- داروی ضد حساسیت (آنتی‌هیستامین‌ها): اگر سرفه خشک ناشی از آلرژی یا حساسیت باشد، داروهای آنتی‌هیستامین مانند لوراتادین یا ستیریزین می‌توانند به کاهش تحریک گلو و بهبود سرفه کمک کنند.
- داروهای مناسب برای بهبود رفلاکس اسید معده: رفلاکس اسید معده یکی از علل شایع سرفه خشک شبانه است. پزشک ممکن است داروهای ضد اسید مانند امپرازول یا رانیتیدین را برای کاهش اسید معده و جلوگیری از رفلاکس تجویز کند.
- دارو برای درمان بیماری انسدادی ریه (COPD): اگر سرفه خشک مزمن به دلیل بیماری انسدادی ریه (مانند آسم یا برونشیت مزمن) باشد، از داروهای استنشاقی برونکودیلاتور و کورتیکواستروئید استفاده می‌شود تا راه‌های هوایی باز و التهاب کاهش یابد.
نکته: قبل از مصرف هرگونه دارو، بهتر است با پزشک متخصص ریه در شیراز مشورت کنید تا علت دقیق سرفه خشک مشخص شده و درمان مناسب تجویز شود.
درمان سریع سرفه
برای بهبود سریع سرفه، ابتدا باید علت آن مشخص شود. اگر سرفه ناشی از عفونت ویروسی یا باکتریایی نیست، روش‌های زیر می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند:
- داروهای بدون نسخه و خلط‌آورها؛ اکسپکتورانت: به رقیق شدن خلط و تسهیل خروج آن از مجاری تنفسی کمک می‌کند.
- دکسترومتورفان: یک داروی ضد سرفه قوی برای سرفه‌های خشک است.
- شربت‌های گیاهی ضد سرفه: پدی کاف و کاف استاپ باریج: این شربت‌های گیاهی به دلیل ترکیبات طبیعی ضد التهاب، برای کودکان و بزرگسالان مناسب هستند.
- نوشیدنی‌های گرم و دمنوش‌های گیاهی: چای گرم و دمنوش‌های گیاهی مانند ترکیب آب ولرم، عسل و لیمو ترش باعث تسکین گلو و کاهش سرفه می‌شوند. دمنوش زنجبیل، آویشن، و بابونه نیز برای بهبود سرفه موثر هستند.
- هیدراته نگه داشتن بدن: نوشیدن حداقل هشت لیوان آب در روز به مرطوب نگه داشتن گلو و کاهش سرفه کمک می‌کند.
- مرطوب کردن هوا: استفاده از دستگاه بخور سرد یا گرم برای مرطوب نگه داشتن هوا و جلوگیری از خشکی گلو موثر است. بخور همراه با گیاه اکالیپتوس به باز شدن مجرای تنفسی کمک می‌کند.
- دوش آب گرم: بخار آب گرم به باز شدن راه‌های هوایی کمک کرده و سرفه را تسکین می‌دهد.
- قطره‌های نعنایی بینی: این قطره‌ها به خنکی و باز شدن مجرای تنفسی کمک می‌کنند.
- پرهیز از عوامل تحریک‌کننده: از دود سیگار، گردوغبار و محیط‌های آلوده دوری کنید تا تحریک مجاری تنفسی کاهش یابد.
توجه: اگر سرفه بیش از دو هفته ادامه داشت، همراه با تب بالا، تنگی نفس یا درد قفسه سینه بود، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
نکات مهم درباره سرفه خشک
- اگر سرفه خشک شما بیش از چند روز طول کشید یا با علائم دیگری مانند تب، تنگی نفس، درد قفسه سینه و خس خس سینه همراه بود، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- درمان‌های خانگی برای سرفه خشک معمولاً برای موارد خفیف تا متوسط مؤثر هستند. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به داروهای تجویزی پزشک باشد.
- همیشه قبل از استفاده از هرگونه درمان خانگی، به ویژه اگر باردار هستید یا بیماری زمینه‌ای دارید، با بهترین متخصص گوش حلق و بینی در شیراز مشورت کنید.
جمع بندی
سرفه خشک می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد، اما با استفاده از درمان‌های خانگی مؤثر و رعایت نکات ذکر شده در این مقاله، می‌توانید به طور قابل توجهی علائم خود را تسکین دهید و بهبود یابید. با این حال، در صورت تداوم یا شدت یافتن علائم، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
