شایع ترین علائم ام اس - علت بیماری ام اس چیست؟

ام اس (به انگلیسی Multiple Sclerosis) نوعی بیماری مزمن و ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به غلاف میلین عصب ها است که باعث بروز علائم جسمی (بی حسی) و روانی (اختلال خلق) می شود. با کمک این مقاله پزشک شهر می توانید تشخیص دهید که علایمی که شما یا عزیزانتان دارید مرتبط با بیماری ام اس است یا خیر.

علائم ام اس (MS) برای هر بیمار تا حدودی متفاوت و غیر قابل پیش بینی هستند. نه تنها علائم بیماران ام اس دقیقا مثل هم نیست، بلکه ممکن است وضعیت بیمار MS با گذشت زمان دچار تغییر یا نوسان شود. به همین دلیل ممکن است یک بیمار تنها یک یا دو مورد از علائم ام اس را نشان دهد و فرد دیگری چند یا بیشتر نشانه ها را با هم داشته باشد.

لازم است بدانید که تقریبا همه علایم ام اس با دارو، توانبخشی و تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی سالم و مدیریت استرس) درمان پذیر هستند. البته برای کنترل علائم ام اس لازم است تیمی از پزشکان با تخصص های مختلف شما را معاینه کنند و سپس درمان با توجه به وضعیت و پیشرفت بیماری شروع شود.

علت بوجود آمدن بیماری ام اس چیست؟

هنوز دانشمندان علت اصلی بوجود آمدن بیماری ام اس را نمی دانند اما بطور کلی علت MS:

1. عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی بیماری
2. بیماری خود ایمنی (مانند بیماری تیروئید، دیابت نوع ۱ یا IBD)
3. استرس و اضطراب یا دیگر عوامل محیطی
4. عوامل بیماری زا مانند انواع خاصی از ویروس

تشخیص بیماری ام اس چگونه انجام می شود؟

پزشک متخصص مغز و اعصاب علاوه بر معاینه جسمی و پرسش درباره علائمی که دارید، با آزمایش های مختلف می تواند ام اس را تشخیص دهد.

معمولا در صورتی که یک یا هر دو مورد زیر را داشته باشید احتمال تشخیص MS بالا می رود:

1. دو حمله عصبی ام اس در فاصله کمتر از یک ماه داشته باشید.
2. بیش از یک ناحیه غلاف میلین (پوشش سلول عصبی) سیستم عصبی شما آسیب ببیند.

زمانی که پزشک احتمال تشخیص بیماری ام اس دهد، برای اطمینان آزمایش های زیر را تجویز می کند:

• تصویربرداری ام آر آی (MRI)
• آزمایش مایع نخاعی (CMS)
• آزمایش خون - با بررسی سطح غیرطبیعی سلول ها و مواد شیمیایی
• تست های پتانسیل برانگیخته (Evoked Potentials) - با بررسی [کاهش] سرعت واکنش

در این مقاله پزشک شهر، درباره علائم خفیف تا شدید بیماری ام اس و نحوه تشخیص بیماری اطلاعاتی برای شما آماده کردیم.

علائم بیماری ام اس با شیوع بالا

همه بیماران MS در مراحل ابتدایی بیماری حداقل یکی از علایم زیر را تجربه می کنند:

• بی حس شدن یا قلقلک شدن دست و پا

کرختی یا بی حس شدن معمولا از اولین و شناخته شده ترین علائم ام اس است. این احساس بی حسی اغلب در صورت، یا نوک دست و پا ها بیشتر حس می شود.

• علامت آغوش ام اس (اختلال حسی)

یکی دیگر از اولین علائم شروع یا حمله MS احساس فشار شدید در ناحیه شکم یا قفسه سینه است. این حس که شبیه به تنگ شدن دستگاه فشار دور دست است اصطلاحا آغوش ام اس (MS Hug) نام دارد.

• احساس خستگی جسمی

شایع ترین علامت که تقریبا ۸۰ درصد بیماران ام اس بروز می کند، احساس خستگی شدید است که روی زندگی کاری و خانوادگی فرد تاثیر مستقیم دارد.

مشکلات حرکتی یا دشواری راه رفتن

مشکلات راه رفتن ناشی از علايم بیماری مانند ضعف، اسپاسم عضلانی، کرختی، بی حس شدن یا خستگی جسمی است. این دسته از علائم ام اس با فیزیوتراپی، توانبخشی و مصرف دارو تا حد زیادی درمان می شوند.

• اسپاسم عضلانی

اسپاسم به معنی انقباض غیر ارادی عضلات است که معمولا ( و به خصوص در مورد MS) ناشی از آسیب یا بیماری عصبی است.

• ضعف عمومی

در بیماران ام اس، ضعف به علت تحلیل عضلات بخاطر عدم تحرک یا آسیب به اعصابی که ماهیچه ها را کنترل می کنند رخ می دهد. بیمار می تواند با روش های توانبخشی و استفاده از دستگاه های شبیه ساز ورزش (EMS) از تحلیل عضلات جلوگیری کند.

مشکلات بینایی (دوبینی یا تاری دید)

مشکلات بینایی از علائم اولیه بسیاری از بیماران ام اس می باشد. مواردی مانند تاری دید، ضعف در تفکیک اجسام یا رنگ ها و دردناک شدن حرکات چشم، از علائم خطرناک بینایی هستند. همچنین آسیب به غلاف میلین اعصاب چشم باعث بروز التهاب و در نتیجه سندروم دویک یا التهاب عصب بینایی می شود.

• سرگیجه یا احساس سبکی سر

همچنین ممکن است بیمار ام اس احساس کند همه چیز دور سرش می چرخد یا این که چشمانش سیاهی بروند. علایمی از این قبیل در دسته سرگیجه قرار می گیرند و ممکن است علت دیگری جز MS داشته باشند.

• اختلالات یا ناتوانی جنسی

بخاطر صدمه به سیستم عصبی افراد بیمار دچار علایمی می شوند که روابط جنسی آن ها را دشوار می کند. بطور مثال ام اس در مردان باعث اختلال نعوظ یا دیر انزالی و در زنان باعث عدم تحریک و آمادگی برای سکس می شود.

• بی اختیاری ادراری

حداقل ۸۰ درصد بیماران ام اس دچار اختلال عملکرد مثانه می شوند اما نباید نگران بود چون این مشکل نیز به راحتی با تغییر عادات و رژیم غذایی درمان می شود.

• مشکلات گوارشی

در همین راستا، یبوست و بی اختیاری مدفوع از علائمی هستند که شاید از بزرگترین نگرانی های بیمار ام اس باشد. بیمار ام اس می تواند این علائم را با نوشیدن آب، دارو و تغییر سبک زندگی (فعالیت بدنی و رژیم غذایی سالم) کنترل یا درمان کند.

• درد و خارش

دیگر علامت های بیماری ام اس که شیوع بالایی در میان بیماران دارد، احساس خارش و سندروم درد است. نتایج یک تحقیق ثابت کرد حدود ۵۵ درصد از بیماران ام اس دچار درد شدید بودند و نزدیک به ۲۳ درصد نیز درد مزمن داشتند.

اختلالات ذهنی و روانی ناشی از بیماری ام اس

اغلب افراد تصور می کنند که علائم ام اس تنها به مشکلات جسمی مانند اختلالات حرکتی یا بی حس شدن دست و پا محدود می شود. اما این بیماری خود ایمنی در اثر آسیب به سیستم عصبی بروز می کند و تاثیر زیادی بر حالات روحی و عملکرد بیمار دارد. علایم ذهنی MS شامل:

• اختلال حواس

از آن جا که MS یک بیماری عصبی است، تغییرات عملکرد ذهنی و حواس پرتی نیز از علایم متداول محسوب می شوند. بیماران ام اس می توانند با تمرین حافظه، بازی فکری و فعالیت گروهی از بروز یا تشدید اختلال حواس پیشگیری یا حتی آن را درمان کنند.

• نوسانات خلقی

احتمال دارد که علت اصلی نوسانات خلقی، واکنش فرد به استرس و فشار بیماری MS باشد، اما قطعا تغییرات سیستم عصبی و ایمنی نیز بی تاثیر نیستند. بیماران ممکن است دچار اضطراب، تغییر مود و افسردگی - یا حساس و زودرنج شوند.

• افسردگی

اغلب بیماری های خود ایمنی مانند ام اس، مزمن هستند یعنی بیش از یکسال طول می کشند و ابعاد مختلف زندگی فرد را مختل می کنند. به همین دلیل افسردگی در بیماران ام اس شیوع زیادی دارد. بهتر است از همان ابتدا به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید و در کنار درمان نشانه های فیزیکی بیماری، ابعاد روانی MS را نیز جدی بگیرید.

علائم غیر متداول ام اس

این دسته از علایم MS گستره شیوع کمتری دارند اما همچنان از اهمیت زیادی برخوردار هستند.

• اختلالات گفتاری

اختلال قدرت تکلم به خصوص در ادای کلمات (نارسا گویی) و توانایی تولید صوت (آوا پریشی) به علت آسیب به عصب عضلات حنجره رخ می دهد. تقریبا ۲۵ تا ۴۰ درصد از بیماران ام اس هنگام خستگی شدید یا با پیشرفت بیماری دچار این علایم غیر متداول تر می شوند. در موارد نادر حتی لکنت زبان نیز مشاهده می شود.

• از دست دادن حس چشایی

حدود ۲۵٪ از بیماران مبتلا به ام اس تا حدودی حس چشایی خود را از دست می دهند و مزه ها را ضعیف تر حس می کنند.

• دشواری بلع

با آسیب عصبی به عضلات کوچک ناحیه دهان و گلو، ممکن است بیمار MS برای قورت دادن غذا دچار مشکل شود.

اختلال تنفسی

آن دسته از بیماران ام اس که دچار تحلیل شدید عضلات سینه می شوند به تدریج با مشکلات تنفسی روبرو می شوند. درمان اختلال تنفسی ناشی از ضعف عضلانی با تمرین ورزشی مخصوص، فیزیوتراپی و دستگاه های تنفسی یا شبیه ساز ورزش صورت می گیرد. البته تنگی نفس ربطی به بیماری MS ندارد و اگر دچار تنگی نفس شدید حتما به اورژانس مراجعه کنید.

• رعشه

رعشه یا لرزش بی اختیار بدن از دیگر علائم ام اس است که ممکن است با توجه به ناحیه ای که آسیب عصبی می بیند در اندام مختلف بروز کند. مسیرهای و شبکه های پیچیده عصبی مسئولیت کنترل تحرک اندام را دارند و زمانی که آسیب ببینند هماهنگی حرکت اعضا به هم می خورد یا رعشه رخ می دهد.

• سکته مغزی

سکته مغزی از علائم شایع MS نیست و به ندرت رخ می دهد. با این حال این وضعیت می تواند به چالش بزرگی برای افراد مبتلا تبدیل شود.

• از دست دادن شنوایی

پزشکان می گویند ۶ درصد از بیماران ام اس اختلالات شنوایی مانند از دست دادن بخشی از شنوایی را تجربه می کنند. در موارد بسیار نادر کاهش شنوایی حتی به عنوان یکی از اولین نشانه های بیماری بروز می کند.

علائم ثانویه ام اس و تاثیر بیماری

مواردی که به عنوان علائم اولیه ام اس ذکر شدند، ناشی از تاثیر مستقیم آسیب به غشای میلین سلول های عصبی و غلاف های سیستم اعصاب مرکزی هستند. علائم ثانویه در نتیجه بیماری و اختلال های اولیه رخ می دهند و تاثیر زیادی در کیفیت زندگی بیمار ام اس می گذارند. بطور مثال:

مشکلات مثانه و اختلال بی اختیاری ادراری منجر به عفونت مجاری ادراری می شود.

خستگی و ضعف جسمی باعث تحلیل عضلانی، کاهش تراکم استخوان (خطر شکستگی استخوان) یا نارسایی تنفسی شود.

کم تحرکی موجب زخم بستر و موارد مشابه می شود.

با این که علائم ثانویه قابل درمان هستند، هدف پزشکان متخصص در مرحله ابتدایی درمان علائم اولیه ام اس و جلوگیری از پیشرفت بیماری به سطح بعد است.

بعضی از اثرات MS باعث شرایط سخت و فشار اجتماعی یا شغلی و مشکلات پیچیده روحی روانی می شوند. مثلا اگر توانایی خود برای رانندگی یا حرکت را از دست بدهید احتمال دارد شغل خود را از دست بدهید. استرس و اضطراب ناشی از تحمل درد و علائم ام اس اغلب اوقات باعث تغییر سطح روابط یا حتی قطع ارتباط با دوستان و همکاران می شود. مشکلات بی اختیاری ادراری، رعشه یا بلع گاهی منجر به خودداری از حضور در جمع دوستان و در نتیجه انزوا یا افسردگی شود.

 

منبع: مقالات پزشکی انجمن ملی بیماری ام اس امریکا و دانشگاه جانز هاپکینز