با این که کم خونی انواع و علل مختلفی دارد، معمولا علامت های این اختلال در همه موارد یکسان است. شایع ترین علائم آنمی شامل سردرد، خستگی و تنگی نفس می شوند. در این مقاله از پزشک شهر به بررسی علایم شاخص کم خونی در بزرگسالان و کودکان می پردازیم.
علائم و نشانه های کم خونی یا آنمی
کم خونی زمانی رخ می دهد که تعداد گلبول های قرمز خون از حد مطلوب کمتر باشد. این موضوع باعث می شود انتقال اکسیژن از ریه ها به بقیه اندام های بدن با مشکل مواجه شود. افرادی که بیماری های سرطان، خود ایمنی یا عادت ماهیانه شدید دارند ریسک بیشتری برای ابتلا به کم خونی (آنمی) دارند.
بطور معمول برای درمان کم خونی از مکمل ها یا داروهایی که به بدن کمک می کنند گلبول های قرمز بیشتری تولید کند استفاده می شود. اگر کم خونی شدید داشته باشید ممکن است به سرم و تزریق دارو، انتقال خون یا حتی در موارد نادر جراحی نیاز پیدا کنید.
ممکن است علائم بیماری شما بسته به شدت کم خونی، وضعیت و میزان پیشرفت بیماری، خفیف یا شدید باشند. در مراحل ابتدایی این اختلال معمولا علائم واضحی بروز نمی کنند. هر چه کم خونی دیرتر درمان شود و بیشتر پیشرفت کند، شدت علائم نیز به مرور بیشتر می شود.
احساس ضعف و خستگی شدید
احساس خستگی و بی حالی از شایع ترین علامت های کمبود آهن است. این علائم همچنین در کم خونی آپلاستیک (آنمی آپلازی) و کم خونی همولیتیک نیز بروز می کند.
بدن برای تامین انرژی به اکسیژن نیاز دارد و گلبول های قرمز اکسیژن را به سراسر بدن حمل می کنند. زمانی که سطح گلبول های قرمز شما پایین باشد، بافت ها و عضلات بدن نمی توانند میزان اکسیژن و انرژی لازم را دریافت کنند.
علاوه بر این قلب شما نیز بیشتر از حالت طبیعی تلاش می کند تا خون حاوی اکسیژن را به اندام های بدن برساند. همه این شرایط در کنار هم باعث می شود فرد بیمار احساس ضعف و خستگی شدید داشته باشد.
رنگ پریدگی
رنگ پریدگی نیز از علائمی است که در انواع مختلف کم خونی شایع است. دلیل این موضوع به نحوه کار جریان خون بر میگردد. زمانی که تعداد گلبول های قرمز کم باشد، تعداد کمتری از آن ها به سطح پوست می رسند و پوست شما رنگ پریده و روشن به نظر می رسد.
یکی از اولین مواردی که پزشک برای تشخیص کم خونی به معاینه آن می پردازد، رنگ پریدگی است.
ممکن است این وضعیت در سراسر بدن یا تنها در اندام خاصی قابل رویت باشد. اگر مبتلا به کم خونی هستید احتمالا مشاهده کرده اید که ناخن ها، کف دست و اطراف پلک های شما رنگ پریده تر از بقیه افراد است.
سردرد
سردرد و گاهی میگرن در تعدادی از انواع کم خونی شایع هستند البته هنوز علت این موضوع مشخص نیست. شواهدی وجود دارد که ثابت می کند کمبود آهن - که اصلی ترین علت کم خونی است - ممکن است عامل زمینه ای سردرد نیز باشد. این وضعیت مخصوصا برای زنان و دختران در زمان قاعدگی رخ می دهد.
کم خونی همچنین از عوامل خطرساز فشار مغزی (فشار خون بالا ایدیوپاتیک داخل جمجمه ای) است که باعث می شود سردرد و عوارض دیگری رخ دهند. این اختلال نادر اغلب در زنان مبتلا به اختلال چاقی بروز پیدا می کند.
تنگی نفس
زمانی که سطح هموگلوبین شما پایین باشد - مانند زمانی که کم خونی دارید - سطح اکسیژن شما نیز کم می شود. هموگلوبین پروتئینی در گلبول قرمز است که مولکول های اکسیژن به آن متصل می شوند. در نتیجه عضلات و بافت های بدن دسترسی به خون با اکسیژن کافی را نخواهند داشت.
زمانی که این وضعیت رخ می دهد، فعالیت های معمولی روزانه مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله نیز چالش برانگیز و دشوار می شوند. از آن جهت که ممکن است حین فعالیت دچار احساس تنگی نفس، سرگیجه یا سیاه رفتن چشم ها شوید.
اگر بطور مداوم تنگی نفس دارید حتما باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. تنگی نفس تنها از علائم کم خونی نیست و ممکن است نشانه اختلال های جدی دیگری باشد که سلامت شما را تهدید می کنند.
ضربان قلب نامنظم
هموگلوبین کمک می کند اکسیژن در سراسر بدن انتقال پیدا کند. سطح کم هموگلوبین که ناشی از کم خونی است باعث می شود قلب مجبور باشد بیشتر برای انتقال اکسیژن تلاش کند.
این فشار مضاعف روی قلب باعث می شود که ضربان نامنظم داشته باشید یا حس کنید ضربان سریع یا غیر طبیعی دارید. البته در نظر داشته باشید که این موضوع هنوز به بررسی و تحقیق بیشتری نیاز دارد.
تغییر در پوست، مو و ناخن ها
در بعض بیماران ممکن است کم خونی باعث بروز اختلالی در ناخن می شود که کویلونیشیا یا ناخن قاشقی نام دارد. در این بیماری ناخن ها نازک، شکننده و مانند قاشق دچار فرورفتگی می شوند.
همچنین خشکی پوست یا ریزش موهای شما ممکن است با کم خونی مرتبط باشد چون سطح پایین اکسیژن باعث خشکی و ضعف می شود. اگر کم خونی ناشی از فقر آهن داشته باشید ممکن است متوجه شوید که موهایتان بیش از گذشته می ریزد یا رشد آن ها کاهش پیدا کرده است.
در صورتی تغییری در ناخن ها، موها یا پوستتان مشاهده کردید لازم است که به پزشک متخصص مراجعه کنید. اگر علت این موارد کم خونی نباشد، احتمال ابتلا به بیماری های دیگر وجود دارد.
درد یا ورم زبان
گاهی علائم کم خونی خود را در داخل دهان بیمار یا روی زبان او نشان می دهند. برای نمونه دانشمندان طبق نتایج یک تحقیق دریافتند که ۷۶٪ از افراد مبتلا به کم خونی داخل دهانشان احساس سوزش حس می کنند.
در این تحقیق مشخص شد که بسیاری از افراد کم خون دچار التهاب و خشکی دهان هستند و همچنین زبانشان صاف، رنگ پریده و متورم است. از علائم احتمالی دیگر می توان به آفت دهان و شکاف های قرمز و دردناک در گوشه لب اشاره کرد.
آسیب عصبی
نوعی از آنمی که به آن کم خونی بدخیم (پرنیشیوس) می گویند و ناشی از فقر ویتامین ب۱۲ است ممکن است موجب آسیب عصبی شود. این آسیب به عصب دست و پاها در آن ها حس خواب رفتن یا زق زق ایجاد می کند.
همچنین این وضعیت ممکن است باعث شود رفلکس های عصبی خود را از دست بدهید یا ضعف عضلانی پیدا کنید. در صورتی که به این اختلال رسیدگی نکنید و بیماری پیشرفت کند امکان ایجاد مشکلات حفظ تعادل و دشواری برای راه رفتن بوجود می آید.
علائم و نشانه های کم خونی در کودکان
از آن جا که کودک یا نوزاد سریع رشد می کند به آهن بیشتری نیاز دارد. در نتیجه در صورتی که توجه لازم را نداشته باشید به آسانی ممکن است کودک یا نوزاد دچار فقر آهن شود. رژیم غذایی که آهن کمی دارد یا مصرف زیاد شیر - که جذب آهن را کاهش می دهد - می توانند از علل کم خونی باشند.
علائمی که در کودکان نشانه کم خونی است می تواند شامل موارد زیر شود.
- خستگی
- تنگی نفس
- بی اشتهایی یا هوس غیر طبیعی غذا
- زودرنجی
- سردرد یا سرگیجه
- زبان درد
- رنگ پریدگی
- اگر سفیدی چشم ها متمایل به آبی یا بیش از حد سفید باشند.
- ناخن های ظریف و شکننده
چه زمان باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر کدام از علائم بالا را در فرزندتان مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه کنید. موارد خفیف یا متوسط کم خونی معمولا بدون نشانه هستند. بنابراین حتی علائمی مانند خستگی یا سردرد که ظاهرا بی اهمیت هستند ممکن است نشانه اختلالی جدی مانند کم خونی باشد.
در صورتی که کم خونی درمان نشود می تواند به بیماری های خطرناکی مانند نارسایی اعضای بدن منجر شود. یا این که اختلالات دیگر همچون بیماری های قلبی عروقی را تشدید کند.
افراد حامله حتما باید تحت مراقبت پزشک باشند و به علائم کم خونی دقت ویژه ای داشته باشند. این اختلال ممکن است باعث زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد هنگام تولد شود. همچنین باید افزایش ریسک کم خون شدن نوزاد را در نظر بگیرید.
پزشک می تواند با معاینه و آزمایش تشخیص بدهد که علت این علائم کم خونی یا اختلال دیگری است. او سپس به شما کمک می کند برنامه درمان کم خونی که مناسب با نیاز شماست طراحی و اجرا کنید.
مروری کوتاه
کم خونی اختلالی است که باعث می شود گلبول های قرمز کمتری در خون داشته باشیم. از آن جا که گلبول قرمز وظیفه حمل اکسیژن خون را دارد، میزان اکسیژنی که از ریه ها به اعضای بدن می رسند کاهش پیدا می کند.
علائم کم خونی شامل خستگی، رنگ پریدگی و تنگی نفس می شود. برخی افراد همچنین دچار سردرد، ضربان نامنظم قلب و تغییراتی در پوست، مو و ناخن می شوند.
در صورتی که علائم کم خونی را دارید به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک ضمن تشخیص دقیق بیماری به درمان و حفظ سلامتی شما کمک می کند.
منبع: مقالات سلامتی Health.com
