گاهی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های سالم ما حمله می کند که به این اختلال، بیماری خود ایمنی می گویند. روش درمانی جدید که واکسن معکوس نام دارد، از آسیب بدن به خود جلوگیری می کند و ممکن است برای درمان بیماری های خود ایمنی مثل ام اس (MS) یا دیابت ارثی موثر باشد. با این مقاله جذاب پزشک شهر همراه باشید.
دانشمندان امیدوارند نوع جدیدی از واکسن، یعنی واکسن معکوس برای درمان بیماری خود ایمنی مانند ام اس، روماتیسم، دیابت ارثی مفید واقع شود. در بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن که وظیفه مبارزه با بیماری ها را دارد، تفاوت سلول های خوب و بد را تشخیص نمی دهد و به همه آن ها حمله می کند. بنابراین ما در هر صورت مریض می شویم.
به تازگی تحقیقی درباره واکسن معکوس در ژورنال مهندسی پزشکی Nature منتشر شده است. دانشمندان گزارش دادند که موفق شدند برای اولین بار، به این روش جلوی حمله خود ایمنی به سلول های سالم را بگیرند.
دکتر جفری هابل، سرپرست تحقیق، معتقد است واکسن معکوس یک پدیده نوظهور است که قطعا روزی به درمان انواع بیماری های خود ایمنی منجر می شود. این واکسن هنوز در حال تحقیق و توسعه است و هنوز برای انسان آزمایش نشده است.
تفاوت واکسن معکوس و معمولی چیست؟
واکسن های معمولی به سیستم ایمنی یاد می دهند چطور بیماری عفونی را شناسایی و با آن مبارزه کند. مثل واکسن کرونا که بخش هایی از پروتئین اسپایک (Spike protein) را دارد - همان عامل اتصال ویروس به سلول و ایجاد بیماری. بدن افراد واکسینه ویروس را به حافظه می سپارد و در اولین مواجهه آن را به سرعت از بین می برد.
در طرف مقابل، واکسن معکوس باعث فراموشی این «حافظه» سیستم ایمنی و جلوگیری از حمله آن به سلول های سالم بدن می شود. اینطور تصور کنید که واکسن معکوس یک پرچم سفید روی سلول های سالم بگذارد و مانع آسیب به آن ها شود.
چه بیماری هایی با واکسن معکوس درمان خواهند شد؟
بر اساس آمار حدود ۱۰٪ از جمعیت جهان دچار بیماری های خود ایمنی هستند. همچنین بیش از ۱۰۰ نوع بیماری خود ایمنی وجود دارد و دانشمندان امیدوارند واکسن معکوس بتواند برای درمان آن ها مفید باشد. برخی از شایع ترین بیماری های خود ایمنی:
- ام اس (Multiple Sclerosis)
- دیابت نوع یک (دیابت ارثی)
- روماتیسم
- لوپوس
- سلیاک
- بیماری کرون
- بیماری التهاب روده (IBD)
- سندروم شوگرن
- پسوریازیس (صدفک یا داء الصدف)
در سال های اخیر آمار ابتلا به بیماری های خود ایمنی افزایش شدیدی داشته و تخمین زده می شود ۱۳٪ از زنان و ۷٪ از مردان در دنیا با این بیماری ها مواجه باشند. در پایین نقشه جهانی آمار ابتلا به بیماری های خود ایمنی را می بینید.
شما برای درمان این بیماری ها و بررسی آن می توانید به متخصص داخلی در شیراز نیز مراجعه نمایید.
معایب روش فعلی درمان بیماری های خود ایمنی
در حال حاضر، درمان بیماری های خود ایمنی با مصرف داروها و مهار یا سرکوب سیستم ایمنی انجام می شود. این روش فقط از حمله به سلول های سالم جلوگیری نمی کند و واکنش به بیماری نیز مختل می شود. هرچند این روش مفید و تاثیرگذار است، اما معایبی نیز دارد.
مختل شدن واکنش دستگاه ایمنی، مساوی با ضعف بدن در مقابله با عفونت و بیماری های دیگر مانند سرطان است. عملکرد واکسن معکوس متفاوت است. بجای اینکه پیامی کلی به سیستم ایمنی و سرکوب آن فرستاده شود، پیامی ویژه مانع حمله سیستم ایمنی به سلول های سالم بدن می شود. به بیان دیگر، این روش جلوی واکنش اشتباه ایمنی را می گیرد و تغییری در عملکرد دیگر بخش های سیستم ایمنی ایجاد نمی کند.
واکسن معکوس چقدر با انواع بیماری سازگار است؟
ایده واکسن معکوس مفهومی ناشناخته یا جدید نیست. اولین بار این روش در سال ۲۰۰۰ در دانشگاه استنفورد مورد بررسی قرار گرفت. اما دکتر هابل باور دارد که این روش جدید باعث می شود امکان طراحی و ساخت واکسن مخصوص برای بیماری های خود ایمنی بوجود آید.
مولکول یا ساختار پایه واکسن معکوس می تواند برای انواع دیگر بیماری ها مورد استفاده قرار گیرد. در موردی مشابه، تیم دکتر هابل در مورد حساسیت غذایی و آلرژی نیز شروع به تحقیق کردند.
واکسن معکوس چه موقع در دسترس قرار می گیرد؟
هنوز حتی یک واکسن معکوس به مرحله آزمایش بالینی انسان نرسیده است. با این حال فاز اول آزمایش ایمنی واکسن بیماری خود ایمنی سلیاک و ام اس این تیم پزشکی به زودی شروع خواهد شد. سلیاک نوعی بیماری گوارشی است که باعث واکنش روده به گلوتن موجود در غذاهایی مانند گندم، جو و مالت می شود.
دانشمندان تا کنون موفقیت زیادی در زمینه واکسن معکوس سلیاک بدست آورده اند و امیدوارند توانایی مصرف غذاهای حاوی گلوتن را به افراد بیمار بازگردانند. این روش قطعا باعث تحولی در زمینه پزشکی خواهد بود و احتمالا در 5 تا 10 سال آینده شاهد پیشرفت شگرفی در این زمینه خواهیم بود.
منبع: مقالات پزشکی و خبری MedicalNewsToday و DW
