پزشک شهر - استخوان‌ها به عنوان ستون بدن، نقش مهمی در حمایت از اندام‌ها و حرکت ایفا می‌کنند. با این حال، عوامل مختلفی مانند افزایش سن، کمبود ویتامین D و کلسیم، سبک زندگی کم‌تحرک و برخی بیماری‌ها می‌توانند به ضعیف شدن استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی منجر شوند. در ادامه به بررسی چکاپ سلامت استخوان و هر آنچه نیاز هست در این خصوص بدانید می پردازیم.
مجله سلامت پزشک شهر با ارائه مطالب، به شما در انتخاب بهترین راهکار برای سلامتی خود کمک می‌کند. اما فراموش نکنید که این اطلاعات صرفاً جهت آگاهی است و جایگزین نظر پزشک معالج شما نیست. برای تشخیص و جراحی باید به پزشک مراجعه کنید.
آزمایش‌های چکاپ سلامت استخوان
برای ارزیابی سلامت استخوان‌ها و علت درد مفصل ، پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی را تجویز کند که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:
شمارش کامل سلول های خونی
آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی، شامل ارزیابی میزان گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها و هموگلوبین است. این آزمایش اغلب به عنوان بخشی از چکاپ‌های عمومی توصیه می‌شود و اطلاعات جامعی درباره وضعیت سلامت بدن به پزشک می‌دهد. برای مثال، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز می‌تواند نشانه کم‌خونی بوده و همچنین ممکن است به کمبود برخی ویتامین‌ها در بدن اشاره داشته باشد.
کاهش تعداد گلبول‌های سفید می‌تواند به مشکلی در عملکرد مغز استخوان اشاره کند، در حالی که افزایش آنها می‌تواند به علت التهاب یا درمان عفونت استخوان در شیراز باشد. در صورت مشاهده نتایج غیرعادی در این آزمایش، انجام آزمایش‌های تکمیلی برای بررسی دقیق‌تر ضرورت پیدا می‌کند.
آزمایش کلسیم و چکاپ سلامت استخوان
آزمایش کلسیم خون می‌تواند نقش مهمی در تشخیص و پیگیری بیماری‌های استخوانی ایفا کند. به همین دلیل، بررسی سطح کلسیم در چکاپ‌های سلامت استخوان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. میزان نرمال کلسیم خون معمولاً در محدوده ۸.۵ تا ۱۰.۲ میلی‌گرم در دسی لیتر قرار دارد. افزایش سطح کلسیم ممکن است به بیماری‌هایی نظیر تومورهای متاستاتیک استخوانی یا بیماری پاژه اشاره داشته باشد. در صورت بروز مشکلاتی مانند کمردرد، زانودرد یا آرتروز، اولین گام بررسی سطح کلسیم از طریق آزمایش خون است. پس از آن، در صورت لزوم، آزمایش‌های تکمیلی برای تشخیص دقیق‌تر انجام خواهد شد.
آزمایش ویتامین D۳ و آزمایش سلامت استخوان
آزمایش ویتامین D3 به منظور ارزیابی سطح این ویتامین در بدن انجام می‌شود. ویتامین D برای جذب مؤثر کلسیم از روده‌ها ضروری است. حتی اگر فرد کلسیم کافی مصرف کند، در صورت کمبود ویتامین D، جذب کلسیم مختل شده و مشکلاتی مانند ضعف استخوان‌ها رخ می‌دهد.
اندازه‌گیری ویتامین D3 دقیق‌ترین روش برای سنجش سطح ویتامین D در بدن است. مقدار طبیعی این ویتامین بین ۲۰ تا ۴۰ نانوگرم در میلی‌لیتر است. این آزمایش نقش کلیدی در تشخیص بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان و راشیتیسم دارد و انجام آن برای افرادی که در معرض این مشکلات هستند، ضروری است.
بررسی مارکر استخوانی
برای بررسی مارکرهای استخوانی، انجام آزمایش خون یا آزمایش ادرار ضروری است. این آزمایش به ارزیابی موادی می‌پردازد که برای بازسازی استخوان ضروری هستند و همچنین میزان تحلیل یا تشکیل استخوان را بررسی می‌کند. افزایش یا کاهش سرعت این مارکرها می‌تواند به وجود اختلالاتی در سلامت استخوان اشاره داشته باشد.
آزمایش مارکر استخوانی نه تنها برای تعیین خطر پوکی استخوان بلکه برای ارزیابی تأثیر داروها بر بیماری‌های استخوانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً برای انجام این آزمایش، ناشتا بودن الزامی است، زیرا میزان مارکرهای استخوانی در خون و ادرار در طول روز دچار تغییر می‌شود. به همین دلیل، زمان دقیق انجام آزمایش نیز اهمیت دارد و بهتر است این موضوع را با پزشک درمان پوکی استخوان در شیراز خود مطرح کنید.
آزمایش منیزیم برای چکاپ سلامت استخوان
آزمایش منیزیم به منظور بررسی سطح منیزیم خون انجام می‌شود و برای عملکرد صحیح عضلات، اعصاب و قلب ضروری است. کمبود منیزیم می‌تواند منجر به علائمی مانند ضعف، گرفتگی عضلات، گیجی و ضربان قلب نامنظم شود. از سوی دیگر، افزایش سطح منیزیم نیز می‌تواند باعث بروز علائم ناخوشایندی مانند خستگی، تهوع، استفراغ و مشکلات تنفسی گردد.
این آزمایش به عنوان بخشی از چکاپ سلامت استخوان مهم است، زیرا منیزیم نقش کلیدی در فرایندهای متابولیک و ساختاری استخوان دارد. بررسی منیزیم می‌تواند به شناسایی مشکلات سلامتی مرتبط با استخوان و سایر اعضای بدن کمک کند.
آزمایش تراکم استخوان (تشخیص پوکی استخوان با آزمایش خون)
آزمایش سنجش تراکم استخوان در شیراز، که به‌طور خاص برای بررسی احتمال پوکی استخوان انجام می‌شود، یک چکاپ مهم است. پوکی استخوان یکی از بیماری‌های جدی است که ممکن است پیش از بروز بیماری‌هایی مانند پاژه استخوان یا تغییر شکل استخوان‌ها در سنین بالا نمایان شود.
در این آزمایش از اشعه ایکس با دوز پایین استفاده می‌شود تا میزان کلسیم و سایر مواد معدنی در استخوان‌ها را اندازه‌گیری کند. با این اندازه‌گیری‌ها می‌توان به ارزیابی استحکام و ضخامت استخوان و همچنین تشخیص علائم پوکی استخوان پرداخت.
این آزمایش نه تنها برای تشخیص پوکی استخوان و احتمال شکستگی استخوان در آینده کاربرد دارد، بلکه برای ارزیابی اثربخشی درمان در بیماران مبتلا به پوکی استخوان نیز استفاده می‌شود. افرادی که سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند یا بعد از ۵۰ سالگی دچار شکستگی استخوان شده‌اند، باید برای آزمایش تراکم استخوان اقدام کنند.
آزمایش نرمی استخوان
آزمایش نرمی استخوان، که به عنوان تست تراکم معدنی استخوان (BMD) نیز شناخته می‌شود، رایج‌ترین روش برای بررسی تراکم استخوانی در نواحی لگن و ستون فقرات است. این تست از روش جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DXA) بهره می‌برد و به‌ویژه برای تشخیص پوکی استخوان در زنان یائسه و مردان مسن که در معرض از دست دادن استخوان هستند، توصیه می‌شود.
آیا آزمایش تراکم استخوان درد دارد؟
اسکن تراکم استخوان یک روش سریع و بدون درد است. در این آزمایش، فرد باید به‌صورت درازکش روی میز اشعه ایکس قرار بگیرد تا ناحیه‌ای از بدن به‌طور دقیق اسکن شود. برای این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی نیست و بسته به ناحیه‌ای که قرار است اسکن شود، ممکن است شما بتوانید لباس خود را بپوشید یا آن را دربیاورید.
بررسی شرایط التهابی بدن و آزمایش عفونت استخوان
وجود التهاب در هر نقطه از بدن می‌تواند منجر به آزادسازی پروتئین‌های خاصی شود که به جریان خون وارد می‌شوند. به همین دلیل، آزمایش خون می‌تواند ابزاری مؤثر برای بررسی شرایط التهابی در بدن باشد. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که عوامل متعددی می‌توانند بر سطح این پروتئین‌ها تأثیر بگذارند و برای دستیابی به نتایج دقیق‌تر، ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های اضافی باشد.
در آزمایش خون، موارد زیر معمولاً اندازه‌گیری می‌شود:
- سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR): این آزمون به بررسی میزان التهاب در بدن کمک می‌کند.
- پروتئین واکنشی C: سطح این پروتئین می‌تواند نشان‌دهنده التهاب فعال باشد.
- ویسکوزیته پلاسما: تغییرات در ویسکوزیته می‌تواند به بررسی مشکلات التهابی کمک کند.
این آزمایش‌ها به‌ویژه برای بررسی روماتیسم مفصلی و اختلالات عضلانی توصیه می‌شوند.
اگر شما علائم مرتبط با بیماری آرتروز دارید یا در آزمایش خون نشانه‌های التهاب مشاهده شده است، بهتر است به یک روماتولوژیست یا ارتوپد مراجعه کنید. پزشک ممکن است برای شما آزمایش‌های بیشتری را تجویز کند و علائم شما را بررسی کند تا بتواند تشخیص دقیق‌تری ارائه دهد.
تشخیص بیماری روماتیسم با آزمایش استخوان
در صورتی که نتایج آزمایش نشان‌دهنده وجود التهاب در بدن باشد، برای تشخیص دقیق بیماری‌هایی مانند روماتیسم یا آرتروز نیاز به انجام آزمایش‌های تکمیلی وجود دارد. یکی از این آزمایش‌ها، آزمایش روماتیسم است که به‌طور خاص به بررسی فاکتورهای روماتوئید می‌پردازد.
آزمایش خون می‌تواند سطح فاکتورهای روماتوئید را اندازه‌گیری کند، اما باید توجه داشت که ممکن است این فاکتورها در افرادی که هیچ بیماری ندارند نیز به‌طور غیرطبیعی بالا باشد. به همین دلیل، برای بررسی دقیق‌تر التهاب و تشخیص صحیح، انجام اسکن‌های مختلف نیز لازم است.
از جمله معمول‌ترین روش‌های تصویربرداری که برای بررسی روماتیسم و آرتروز مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اشعه ایکس: این روش به تشخیص تغییرات ساختاری در مفاصل و استخوان‌ها کمک می‌کند.
ام‌آرآی (MRI): این اسکن می‌تواند تصاویری دقیق‌تر از بافت‌های نرم، غضروف و التهاب در نواحی مفصلی ارائه دهد.
ترکیب نتایج آزمایش خون و اسکن‌های تصویربرداری می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دقیقی از وضعیت بیمار ارائه دهد و درمان مناسب را پیشنهاد کند.
بررسی عملکرد غده پاراتیروئید برای چکاپ سلامت استخوان
عملکرد صحیح غده پاراتیروئید نقش کلیدی در حفظ سلامت استخوان‌ها دارد. با انجام آزمایش خون می‌توان سطح هورمون پاراتیروئید (PTH) را در بدن اندازه‌گیری کرد. در صورتی که غده پاراتیروئید به‌طور غیرطبیعی فعال باشد، میزان کلسیم خون افزایش می‌یابد که به این حالت هیپرکلسمی گفته می‌شود.
هیپرکلسمی یکی از عوامل مهم در بروز پوکی استخوان است، زیرا این وضعیت می‌تواند منجر به تخریب بافت استخوانی و کاهش تراکم استخوان‌ها شود. به همین دلیل، بررسی عملکرد غده پاراتیروئید در چکاپ سلامت استخوان بسیار حائز اهمیت است.
تشخیص و مدیریت به‌موقع مشکلات مرتبط با غده پاراتیروئید می‌تواند به جلوگیری از پوکی استخوان و دیگر مشکلات اسکلتی کمک کند. به همین منظور، پزشکان معمولاً آزمایش‌های مربوط به سطح هورمون پاراتیروئید را در کنار سایر آزمایش‌ها و ارزیابی‌ها قرار می‌دهند تا بتوانند به نتایج دقیقی در زمینه سلامت استخوان دست یابند.
نمونه‌برداری از بافت استخوان و تشخیص سرطان
در صورتی که در آزمایش‌های مربوط به چکاپ سلامت استخوان، به‌ویژه در نتایج اشعه ایکس، مورد مشکوکی مشاهده شود، انجام نمونه‌برداری یا بیوپسی استخوان ضروری است. این روش به‌منظور بررسی علائم سرطان در نواحی مانند لگن یا سایر قسمت‌های استخوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این فرآیند، بخشی از بافت استخوان برداشته می‌شود تا تحت میکروسکوپ به‌طور دقیق بررسی گردد. بیوپسی استخوان به پزشکان این امکان را می‌دهد که ناهنجاری‌ها، تومورهای بدخیم و خوش‌خیم را ارزیابی کنند و دلیل التهاب یا درد در ناحیه استخوان را شناسایی نمایند.
فرآیند نمونه‌برداری معمولاً با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و از یک سوزن مخصوص برای برداشتن بافت استخوان استفاده می‌گردد. پس از انجام آزمایش، ناحیه‌ای که بیوپسی در آن انجام شده باید تمیز و استریل نگهداری شود تا از عفونت جلوگیری شود.
این روش به‌خصوص در تشخیص سرطان استخوان در نواحی مختلف، از جمله پا، نیز به کار می‌رود و می‌تواند اطلاعات حیاتی برای درمان و مدیریت بیماری فراهم کند.
چه کسانی باید چکاپ سلامت استخوان انجام دهند؟
چکاپ سلامت استخوان باید در صورت بروز علائم و نشانه‌های خاص انجام شود. در زیر به برخی از این علائم اشاره شده است:
- کاهش قد: افرادی که حداقل ۳٫۸ سانتی‌متر از قد خود را از دست می‌دهند، ممکن است دچار شکستگی فشاری در ستون فقرات شده باشند.
- شکستگی‌های مکرر: افرادی که به‌راحتی دچار شکستگی استخوان می‌شوند، حتی در صورت آسیب‌های کوچک، باید برای بررسی سلامت استخوان اقدام کنند.
- تغییرات هورمونی: افت سطح هورمون‌ها به ویژه پس از یائسگی یا به دنبال درمان‌های سرطان، می‌تواند احتمال شکستگی استخوان را افزایش دهد.
- مصرف داروهای استروئیدی: افرادی که به‌طور مداوم داروهای استروئیدی مصرف می‌کنند، به دلیل تأثیر این داروها بر استخوان‌ها، باید سلامت استخوان خود را بررسی کنند.
- درد یا حساسیت استخوان: احساس درد در نواحی مختلف بدن، به‌ویژه در نواحی که استخوان‌ها قرار دارند، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات استخوانی باشد.
- ناراحتی در فعالیت‌های روزمره: اگر انجام فعالیت‌های روزمره مانند نشستن، بلند شدن یا پیاده‌روی با مشکل مواجه شود، ممکن است نشانه‌ای از ضعف استخوان‌ها باشد.
در صورت تجربه هر یک از این علائم، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های لازم برای ارزیابی سلامت استخوان توصیه می‌شود.
نحوه آزمایش تراکم استخوان چگونه است و در چه قسمت هایی از بدن انجام می شود؟
آزمایش تراکم استخوان (DEXA) یک روش غیرتهاجمی برای اندازه‌گیری چگالی مواد معدنی استخوان است که با استفاده از اشعه ایکس با دوز پایین انجام می‌شود. این آزمایش معمولاً در نواحی خاصی از بدن، از جمله استخوان‌های تحتانی ستون فقرات، مفصل ران و استخوان ساعد، انجام می‌گیرد. برای شروع آزمایش، بیمار به آمادگی خاصی نیاز ندارد، اما بهتر است از مصرف کلسیم و مکمل‌های دیگر حداقل ۲۴ ساعت قبل از آزمایش پرهیز کند. در طول آزمایش، بیمار دراز می‌کشد و باید در وضعیت خوابیده بدون حرکت باقی بماند.
دستگاه اشعه ایکس به آرامی بر روی نواحی مورد نظر حرکت کرده و اطلاعات مربوط به چگالی مواد معدنی استخوان را جمع‌آوری می‌کند. پس از پایان اسکن، داده‌ها به نرم‌افزاری منتقل می‌شود که نتایج را تجزیه و تحلیل کرده و چگالی مواد معدنی استخوان را محاسبه می‌کند. در نهایت، پزشک با بررسی نتایج و عوامل خطر دیگر، ارزیابی می‌کند که آیا بیمار دچار پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان است و آیا نیاز به درمان خاصی دارد یا خیر. این فرآیند معمولاً درد ندارد و به‌سرعت انجام می‌شود، بنابراین بیماران می‌توانند در طول آن احساس راحتی کنند.
برای آزمایش تراکم استخوان باید ناشتا باشیم؟
برای انجام آزمایش تراکم استخوان، نیازی به ناشتا بودن نیست و بیماران می‌توانند به راحتی در طول روز آزمایش را انجام دهند. با این حال، برخی از آزمایش‌های مرتبط با چکاپ سلامت استخوان، به ویژه آزمایش‌های مربوط به مارکرهای استخوانی، ممکن است نیاز به ناشتایی داشته باشند. این آزمایش‌ها معمولاً صبح زود انجام می‌شوند.
همچنین، مشاهده فیلم‌های آموزشی در مورد آزمایش تراکم استخوان می‌تواند به شما کمک کند تا با این روش بیشتر آشنا شوید. هزینه این آزمایش بسته به نواحی مورد بررسی و نوع خدمات ارائه شده متفاوت است. در سال ۱۴۰۳، هزینه آزمایش تراکم استخوان معمولاً بین ۱ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان تا ۲ میلیون تومان بدون بیمه و با تعرفه آزاد برآورد می‌شود.
راهکارهای تقویت استخوان‌ها
برای داشتن استخوان‌های سالم، تغییر در سبک زندگی بسیار مهم است. افزایش مصرف سبزیجات و غذاهای حاوی پروتئین و کلسیم می‌تواند به تقویت استخوان‌ها کمک کند. همچنین، تمرینات قدرتی باید به برنامه روزانه شما افزوده شود، زیرا این نوع تمرینات باعث افزایش تراکم استخوان می‌شوند. در صورت نیاز، می‌توانید مکمل‌های ویتامین D و ویتامین K را نیز مصرف کنید.
اگر پزشک شما آزمایش خون یا ادرار برای چکاپ سلامت استخوان تجویز کرده است، می‌توانید در هر آزمایشگاهی این آزمایش‌ها را انجام دهید. اما برای آزمایش تراکم استخوان، نیاز است به مراکز سونوگرافی و رادیولوژی مراجعه کنید. پیش از مراجعه، حتماً با مرکز رادیولوژی تماس بگیرید تا از وجود دستگاه مخصوص آزمایش پوکی استخوان اطمینان حاصل کنید.
همچنین، در کلینیک‌های تخصصی تومور استخوان، امکان انجام آزمایش تراکم استخوان و نمونه‌برداری از بافت و رادیوگرافی طول استخوان در شیراز وجود دارد. در این مراکز، بیوپسی استخوان انجام می‌شود و نتایج آزمایش‌ها توسط متخصصان حرفه‌ای بررسی می‌شود، که می‌تواند به تشخیص و درمان به موقع کمک کند.
جمع بندی
چکاپ سلامت استخوان به تشخیص زودهنگام مشکلات استخوانی و جلوگیری از عوارض جدی مانند شکستگی کمک می‌کند. با انجام آزمایش‌های لازم و رعایت توصیه‌های پزشک، می‌توان سلامت استخوان‌ها را حفظ کرد و از زندگی فعال و مستقل در سنین بالاتر لذت برد.
توجه: این مقاله صرفاً به منظور اطلاع‌رسانی عمومی تهیه شده است و نباید جایگزین توصیه‌های پزشک شود. برای تشخیص و درمان هرگونه مشکل سلامتی، همیشه به پزشک خود مراجعه کنید.
