بررسی اثربخشی گیاهان دارویی در درمان سندرم پیش از قاعدگی (PMS)

پزشک شهر - سندرم پیش از قاعدگی یا PMS (Premenstrual Syndrome)، یک واقعیتی است که بسیاری از زنان قبل از قاعدگی با آن مواجه می‌شوند. این وضعیت می‌تواند علائمی از جمله تغییرات جسمی و عاطفی را در افراد ایجاد کند که می‌تواند بر زندگی روزمره و روابط اجتماعی تأثیرگذار باشد. اگرچه برخی از افراد ممکن است این علائم را به‌صورت خفیف تجربه کنند که تأثیر زیادی بر زندگی آنها نداشته باشد، اما برای برخی دیگر، این علائم می‌تواند به حدی شدید باشد که بر روی کیفیت زندگی و روابط اجتماعی آنها تأثیرگذار باشد.
این سندرم معمولاً در مدت زمانی حدود 5 تا 11 روز قبل از شروع دوره پریود نمایان می‌شود. علائم PMS می‌تواند شامل تغییرات در خلق و خو، افزایش وزن، درد و تورم سینه، سردرد، خستگی، افسردگی، تنش و اضطراب، اختلالات خواب و ... باشد.
نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که این سندرم می‌تواند روی زندگی روزمره و روابط اجتماعی تأثیرگذار باشد. برای مثال، بیشتر دعواهای زن و شوهری در این دوره اتفاق می‌افتد؛ بنابراین، مهم است که افرادی که با این علائم روبرو هستند، با همسر یا شریک زندگی‌شان صحبت کنند و از آنها حمایت بگیرند.

مجله سلامت پزشک شهر با ارائه مطالب، به شما در انتخاب بهترین راهکار برای سلامتی خود کمک می‌کند. اما فراموش نکنید که این اطلاعات صرفا جهت آگاهی است و جایگزین نظر پزشک معالج شما نیست. برای تشخیص و جراحی باید به پزشک مراجعه کنید.

سندرم پیش از قاعدگی یا PMS چیست؟

سندرم پیش از قاعدگی یا PMS (Premenstrual Syndrome) یک مجموعه از علائم جسمی، عاطفی و رفتاری است که بسیاری از خانم‌ها در هفته‌های قبل از قاعدگی خود تجربه می‌کنند. حدود 48 درصد از زنانی که در دوران تناوب پریودی هستند، با علائم PMS روبرو می‌شوند. این علائم شامل تغییرات مختلفی از جمله تغییرات در خلق و خو، افزایش وزن، درد و تورم سینه، سردرد، خستگی، افسردگی، تنش و اضطراب، اختلالات خواب و... می‌شود.
برای بسیاری از زنان، دوره PMS تأثیر زیادی بر زندگی روزمره آن‌ها دارد، اما برای برخی دیگر این تأثیر ملایم‌تر است. حدود 20 درصد از زنان با علائم شدید PMS روبرو می‌شوند که ممکن است به طور محترمانه زندگی روزمره و روابط اجتماعی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
درک علائم PMS و مدیریت مناسب آن می‌تواند به کاهش ناراحتی‌ها و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. از جمله راهکارهای مدیریتی می‌توان به تغییر در سبک زندگی، مراقبت از سلامتی، مشاوره با پزشک و در صورت لزوم، دریافت درمان‌های دارویی اشاره کرد.
با داشتن آگاهی از تاریخ PMS خود و اعمال تغییرات لازم، می‌توانید این دوره را بهتر مدیریت کنید و به طور کلی، روزهای پیش از قاعدگی را با آرامش و راحتی بیشتری تجربه کنید.

علائم PMS چیست؟

علائم PMS (سندرم پیش از قاعدگی) ممکن است برای هر خانمی متفاوت باشد و در هر دوره پریودی نیز متغیر باشد. این علائم می‌توانند به صورت فیزیکی، عاطفی و رفتاری ظاهر شوند. در زیر علائم PMS را به دسته‌بندی‌های مختلف می‌توانید مشاهده کنید:

علائم جسمی دوره PMS:

• خستگی
• نفخ یا درد شکم
• حساسیت سینه
• سردرد یا کمردرد
• آکنه
• موی چرب
• یبوست یا اسهال

علائم عاطفی دوره PMS:

• تحریک‌پذیری
• اختلال در خواب
• تغییرات اشتها یا هوس غذایی
• مشکل در تمرکز یا حافظه
• تنش یا اضطراب
• افسردگی، احساس غم و اندوه
• نوسانات خلقی
• علاقه کمتر به رابطه جنسی

توجه داشته باشید که این علائم ممکن است در طول زمان تغییر کنند و بستگی به فاکتورهای مختلفی مانند سن، سلامتی عمومی و وضعیت روحی داشته باشند. همچنین، علائم شدتمندتری ممکن است در برخی از خانم‌ها نسبت به دیگران دیده شود.

علت سندرم پیش از قاعدگی چیست؟

علت اصلی بروز علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) هنوز به طور کامل مشخص نشده است و به عوامل گوناگونی برمی‌گردد. با این حال، برخی از عوامل موجود که ممکن است در بروز این علائم نقش داشته باشند عبارت‌اند از:

• تغییرات هورمونی: تحولات در سطوح هورمون‌های جنسی مانند استروژن و پروژسترون قبل از دوره قاعدگی می‌تواند به بروز علائم PMS کمک کند.
• کاهش سطح سروتونین: کاهش سطح سروتونین، یک ماده شیمیایی در مغز که برای کنترل وضعیت روحی مهم است، ممکن است باعث بروز علائم عاطفی مرتبط با PMS شود.
• عوامل روانشناختی: استرس، اضطراب و ضربه‌های عاطفی می‌توانند علائم PMS را تشدید کنند یا آن را بیشتر محسوس کنند.
• فعالیت بدنی: ورزش نکردن یا فعالیت بدنی کم می‌تواند علائم PMS را تشدید کند.
• عوامل محیطی و رفتاری: مصرف دخانیات، مصرف بیش از حد مشروبات الکلی، مصرف غذاهای غنی از نمک و شکر و عدم توجه به نیازهای خواب می‌تواند عواملی باشند که علائم PMS را تشدید کنند.

همچنین، وجود سابقه این علائم در خانواده و تاریخچه افسردگی و اختلالات روانی می‌توانند نشانگر مواجهه با PMS باشند. این عوامل می‌توانند با یکدیگر ترکیب شوند و تأثیرات متفاوتی را بر بروز علائم PMS داشته باشند.

اثربخشی گیاهان دارویی در درمان سندرم پیش از قاعدگی

مطالعات متعددی اثربخشی گیاهان دارویی در درمان PMS را بررسی کرده‌اند. برخی از گیاهان دارویی که برای درمان PMS مفید هستند عبارت‌اند از:

گیاه پنج انگشت یا گیاه زنان، مؤثر در تنظیم هورمون‌ها

گیاه پنج انگشت یا گیاه زنان، یکی از گیاهانی است که به عنوان یکی از مهم‌ترین ترکیبات مورد استفاده در تولید مکمل‌های تخصصی برای بانوان شناخته می‌شود. این گیاه به طور سنتی برای درمان بیماری‌های زنانه، از جمله سندرم پیش از قاعدگی (PMS) استفاده می‌شود.
میوه پنج انگشت با ایجاد تأثیرات خود بر روی هیپوتالاموس و هیپوفیز، به طور غیر مستقیم بر تنظیم هورمون‌های جنسی اثر می‌گذارد. این تأثیرات منجر به تعادل در سطوح هورمون‌های جنسی می‌شود که در نتیجه باعث تسکین علائم سندرم پیش از قاعدگی و کاهش نوسانات خلقی می‌گردد.
علائمی نظیر هایپرپرولاکتینمی و اختلال فاز لوتئینی از مهمترین عوامل بروز سندرم پیش از قاعدگی و درد سینه دوره‌ای هستند. گیاه پنج انگشت می‌تواند با کاهش سطح پرولاکتین و بهبود فاز لوتئینی، درمانی مؤثر برای این مشکلات فراهم آورد.
بانوان می‌توانند برای تنظیم سیکل قاعدگی و کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی، از فرآورده‌های حاوی عصاره‌ی گیاه پنج انگشت استفاده کنند. این فرآورده‌ها می‌توانند برخی از علائم مزعج نظیر افسردگی، عصبانیت، سردرد، حساسیت سینه‌ها و نفخ را بهبود بخشند. بیشتر مطالعات نشان داده‌اند که اثرات مطلوب درمانی پس از استفاده مداوم از این فرآورده‌ها در طول 3 دوره قاعدگی قابل مشاهده است.
در صورت تمایل به استفاده از فرآورده‌های حاوی پنج انگشت، می‌توانید از محصولات نظیر فمودین، پی ام اس پوز، پریمنتا، آگنوگل و ویتاگنوس بهره ببرید.

روغن گل مغربی، از بین برنده‌ی درد و حساسیت پستان

روغن گل مغربی، یکی از منابع غنی اسیدهای چرب ضروری از جمله اسید لینولئیک و اسید گاما‌لینولنیک است. این روغن معمولاً برای کاهش درد و حساسیت پستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف روزانه 1 تا 3 گرم روغن گل مغربی به مدت 2 ماه می‌تواند علائم سندرم پیش از قاعدگی را بهبود بخشد. یک مطالعه سیستماتیک و متاآنالیز در سال 2019 نیز نشان داد که استفاده از روغن گل مغربی ممکن است در کاهش شدت علائم PMS از جمله درد سینه، نفخ و تغییرات خلقی مؤثر باشد.
مدت زمانی که لازم است تا این روغن بر علائم PMS اثر بگذارد، ممکن است متفاوت باشد و اغلب پس از 2 دوره درمانی قاعدگی به طور آشکار مشاهده می‌شود. با این حال، برخی منابع به منظور حصول نتایج بهتر، توصیه می‌کنند که مصرف محصولات حاوی روغن گل مغربی را طی 6 ماه ادامه دهید.

اسطوخودوس و سندرم پیش از قاعدگی

اسطوخودوس یک گیاه دارویی با خواص ضد التهابی است که می‌تواند به کاهش درد و گرفتگی عضلات کمک کند. مصرف دمنوش اسطوخودوس به عنوان یک روش طبیعی می‌تواند در مقابله با سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، بی‌خوابی و افسردگی مؤثر باشد. این گیاه دارای خواص آرام‌بخشی است و می‌تواند بهبود خواب و کاهش افسردگی در دوره PMS را تسهیل کند.
همچنین، دمنوش اسطوخودوس می‌تواند بهبود مشکلات گوارشی مانند نفخ و گازهای شکمی را فراهم کند. این گیاه به عنوان مقوی معده شناخته می‌شود و می‌تواند در بهبود عملکرد معده و هضم غذا تأثیرگذار باشد. به طور کلی، استفاده از اسطوخودوس به عنوان یک رویکرد طبیعی می‌تواند در مدیریت علائم PMS، بهبود خواب، کاهش افسردگی و بهبود مشکلات گوارشی کمک کند.

زنجبیل، مؤثر در بهبود درد و گرفتگی عضلانی

زنجبیل به عنوان یک داروی گیاهی ایمن شناخته می‌شود که از گذشته برای مشکلات زنان نظیر درد قاعدگی و تهوع بارداری استفاده می‌شده است. تحقیقات علمی نشان داده است که زنجبیل می‌تواند از طریق مهار مسیرهای سیکلواکسیژناز و لیپواکسیژناز در متابولیسم اسید آراشیدونیک جلوگیری کرده و در نتیجه اثرات ضد التهابی و ضد دردی داشته باشد.
علاوه بر این، شواهد قابل اعتمادی نشان داده‌اند که مصرف زنجبیل می‌تواند در بهبود برخی از علائم سندرم پیش از قاعدگی مؤثر باشد، از جمله خستگی، عصبانیت، سردرد، نفخ، درد و گرفتگی عضلانی.
یکی از علائم متداول PMS، سردرد و تشدید میگرن است. مصرف زنجبیل در این دوران می‌تواند منجر به کاهش قابل توجهی در شدت سردرد شود. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف فرآورده‌های حاوی زنجبیل در دوره PMS از 7 روز قبل از قاعدگی تا 3 روز پس از آن، می‌تواند در کاهش شدت علائم خلقی، جسمانی و رفتاری این سندرم مؤثر باشد.

زعفران، بهبود نوسانات خلقی

زعفران به عنوان یک ادویه گرانبها با خواص زیادی شناخته شده است و در طب سنتی به عنوان شادی‌افزا، قاعده‌آور، سقط‌آور و برانگیزاننده میل جنسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تحقیقات نشان می‌دهد که زعفران می‌تواند با تأثیر بر انتقال دهنده‌های عصبی در مغز و تنظیم هورمون‌ها، در کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی مؤثر باشد.
تغییرات هورمونی شدید در دوره PMS می‌تواند با علائمی همچون افسردگی، تنش، تحریک‌پذیری و نوسانات خلقی همراه باشد. زعفران می‌تواند با تأثیر بر فعالیت سروتونین، به کاهش این علائم روانی مرتبط با سندرم پیش از قاعدگی کمک کند.
از زعفران به عنوان یک راهکار طبیعی برای کاهش شدت علائم PMS، از جمله علائم مرتبط با خلق و خو، استفاده می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف زعفران می‌تواند در بهبود علائمی نظیر درد سینه و نفخ مرتبط با PMS مؤثر باشد.
با وجود اطلاعات موجود، اگر مبتلا به سندرم PMS هستید و تمایل به استفاده از زعفران دارید، می‌توانید از فرآورده‌های حاوی زعفران مانند سافرومود، کروسینا، دورالایف سافرون و سافرومنتال استفاده کنید.

گل راعی، ضد افسردگی و ضد اضطراب کارآمد

گل راعی یا علف چای به عنوان یک گیاه دارویی به طور سنتی برای درمان افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات خلقی استفاده می‌شود. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که این گیاه ممکن است مزایای بالقوه‌ای برای بهبود علائم سندرم پیش از قاعدگی داشته باشد.
تحقیقات نشان می‌دهد که گل راعی با تنظیم انتقال دهنده‌های عصبی در مغز که در ایجاد علائم PMS نقش دارند، می‌تواند اثرات مثبتی داشته باشد. مصرف فرآورده‌های حاوی این گیاه ممکن است در کاهش علائم PMS از جمله افسردگی، تحریک پذیری، تنش، اضطراب و نوسانات خلقی مؤثر باشد. همچنین، به گزارش برخی مطالعات، استفاده از علف چای می‌تواند به بهبود مشکلات خواب ناشی از اضطراب و افسردگی در دوره PMS کمک کند.
علاوه بر این، گیاه گل راعی ممکن است به تسکین علائم فیزیکی PMS مانند گرفتگی عضلات، حساسیت سینه‌ها و نفخ نیز کمک کند.
برای دیدن اثرات درمانی مکمل گل راعی، ممکن است به مدت 2 تا 4 هفته زمان نیاز باشد؛ بنابراین، توصیه می‌شود که مصرف را حداقل برای دو دوره قاعدگی ادامه دهید تا تغییرات محسوس در تحریک پذیری، اضطراب و ناخشنودی را مشاهده کنید.
اگرچه علف چای ممکن است برای برخی افراد مفید نباشد یا با برخی از داروهای مصرفی تداخل داشته باشد، اما پیش از مصرف محصولاتی حاوی گل راعی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

رازیانه و بهبود سندرم پیش از قاعدگی

رازیانه به عنوان یک گیاه دارویی سنتی برای درمان بیماری‌های مختلف بانوان، از جمله سندرم پیش از قاعدگی، استفاده می‌شود. این گیاه به طور معمول با کاهش التهاب و تنظیم هورمون‌هایی که در ایجاد علائم PMS نقش دارند، مرتبط می‌شود.
نتایج یک کارآزمایی تصادفی کنترل شده که در سال 2012 در مجله تحقیقات علوم پزشکی منتشر شد، نشان داد که رازیانه می‌تواند در کاهش علائم PMS از جمله نفخ و گرفتگی عضلات مؤثر باشد. همچنین، یک پژوهش دیگر که در سال 2016 در مجله تحقیقات زنان و زایمان انتشار یافت، ادعا کرد که مصرف رازیانه می‌تواند در کاهش شدت علائمی نظیر درد سینه، نفخ و تغییرات خلقی مؤثر باشد.
یک مطالعه بالینی در ایران نیز بر روی دانش‌آموزان مبتلا به PMS انجام شد. نتایج این مطالعه نشان داد که افراد مورد مطالعه پس از مصرف رازیانه طی 2 دوره قاعدگی، کاهش قابل توجهی در شدت علائمی نظیر درد شکم و لگن، خستگی، بی حالی، افسردگی و عصبانیت را تجربه کردند.

دمنوش بهارنارنج

استفاده از دمنوش بهارنارنج به عنوان یک روش طبیعی برای مدیریت عوارض سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و کاهش اضطراب، استرس و تنش‌های عصبی می‌تواند مؤثر باشد. بهارنارنج، به عنوان یک گیاه آرام‌بخش، موادی نظیر لینالول را در خود جای داده است که به کاهش اضطراب و استرس کمک می‌کنند. علاوه بر این، ویژگی ضد تشنج بهارنارنج می‌تواند در مدیریت تنش‌های عصبی و حملات اضطراب مرتبط با PMS تأثیرگذار باشد.
مواد معدنی و ویتامین‌های موجود در بهارنارنج، به ویژه ویتامین C، به تقویت سیستم اعصاب کمک کرده و در نتیجه به افزایش استحکام روحی و جسمی در دوره PMS کمک می‌کنند و می‌توانند به عنوان یک گزینه طبیعی و ملایم برای مدیریت علائم PMS مورد استفاده قرار گیرند.

نحوه مصرف و نکات مهم

برای مصرف گیاهان دارویی به منظور درمان سندرم پیش از قاعدگی، می‌توانید به روش‌های مختلفی از جمله دم کرده، عرق، کپسول یا قرص مراجعه کنید. در هر صورت، برای استفاده از این گیاهان دارویی، نکات زیر را در نظر بگیرید:

• مشورت با پزشک: قبل از استفاده از هر گونه گیاه دارویی برای درمان سندرم پیش از قاعدگی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. پزشک شما می‌تواند به شما راهنمایی‌های موردنیاز درباره مصرف، دوز و احتمال تداخل با داروهای دیگر بدهد.
• موارد خاص بیماری: اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید، مثلاً بیماری‌های قلبی یا دیابت، قبل از استفاده از گیاهان دارویی با پزشک خود مشورت کنید. برخی گیاهان ممکن است با بیماری‌های خاص تداخل داشته باشند.
• حساسیت به داروها: اگر به داروهای خاصی حساسیت دارید، مانند حساسیت به آنتی‌هیستامین‌ها یا داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، قبل از استفاده از گیاهان دارویی با پزشک خود مشورت کنید.
• دوز و مدت زمان مصرف: پزشک شما ممکن است به شما راهنمایی کند که چگونه گیاهان دارویی را باید استفاده کنید، چه مقدار باید مصرف شود و به مدت چه مدت.

با رعایت این نکات و مشاوره با پزشک، می‌توانید از گیاهان دارویی به عنوان یک روش طبیعی و مؤثر برای مدیریت سندرم پیش از قاعدگی بهره ببرید.

جمع بندی
شواهد نشان می‌دهد که برخی از گیاهان دارویی می‌توانند در درمان PMS مؤثر باشند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای تأیید اثربخشی و ایمنی این گیاهان مورد نیاز است. اگر قصد دارید از گیاهان دارویی برای درمان PMS استفاده کنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می‌تواند به شما در انتخاب گیاه مناسب و تعیین دوز صحیح کمک کند.

بیشتر بخوانید: درمان خانگی غلظت خون