شانکروئید اگرچه در کشورهای توسعه‌یافته نسبتاً نادر است، اما در برخی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری با بهداشت پایین و دسترسی محدود به مراقبت‌های بهداشتی، شیوع بیشتری دارد. آگاهی از بیماری مقاربتی شانکروئید، علائم آن و روش‌های درمان و پیشگیری، برای جلوگیری از گسترش آن و کاهش عوارض احتمالی ضروری است.
مجله سلامت پزشک شهر با ارائه مطالب، به شما در انتخاب بهترین راهکار برای سلامتی خود کمک می‌کند. اما فراموش نکنید که این اطلاعات صرفا جهت آگاهی است و جایگزین نظر پزشک معالج شما نیست. برای تشخیص و جراحی باید به پزشک مراجعه کنید.
شانکروئید چیست؟ نگاهی دقیق به عفونت شانکروئید در ناحیه تناسلی
شانکروئید (Chancroid) یک بیماری مقاربتی باکتریایی است که عامل آن باکتری Haemophilus ducreyi می‌باشد. این عفونت از طریق تماس جنسی منتقل شده و معمولاً با بروز زخم‌های دردناک در ناحیه تناسلی شناخته می‌شود. از جمله علائم دیگر می‌توان به التهاب و درد در ناحیه کشاله ران اشاره کرد که معمولاً در اثر درگیری غدد لنفاوی به وجود می‌آید.
هرچند درمان این بیماری با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها نسبتاً آسان و مؤثر است، اما عدم تشخیص و درمان به‌موقع آن می‌تواند خطر انتقال ویروس HIV را افزایش دهد. در حقیقت، شانکروئید مانند بیماری‌هایی نظیر سیفلیس و تبخال تناسلی، از جمله عفونت‌هایی است که زخم‌های باز در پوست ایجاد کرده و راه ورود ویروس HIV به بدن را تسهیل می‌کنند.
با اینکه در ایالات متحده و بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، میزان بروز این بیماری کاهش چشمگیری یافته است، اما هنوز هم در برخی مناطق مانند نواحی خاصی از قاره آفریقا و حوزه کارائیب، شانکروئید به‌طور پراکنده و با شدت بیشتری مشاهده می‌شود.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به شانکروئید هستند؟
شانکروئید به‌عنوان یک بیماری مقاربتی، می‌تواند هر فردی را که رابطه جنسی بدون محافظت دارد، درگیر کند. با این حال، احتمال ابتلا در مردانی که ختنه نشده‌اند، بیشتر گزارش شده است. زنان نیز می‌توانند ناقل این عفونت باشند، اما علائم در آن‌ها معمولاً خفیف یا حتی غایب است، که این موضوع روند تشخیص را با چالش روبه‌رو می‌کند.
یکی از چالش‌های اساسی در مسیر کنترل شانکروئید، کمبود آگاهی عمومی و دشواری در تشخیص به‌موقع بیماری است. به همین دلیل بررسی نمونه‌های تصویری از زخم‌های شانکروئید و ارائه آموزش‌های دقیق می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری ایفا کند.
روش های انتقال شانکروئید
شانکروئید از دو مسیر اصلی قابل انتقال است:
انتقال از طریق تماس جنسی (انتقال مقاربتی)
افرادی که زخم فعال دارند، می‌توانند این بیماری را از طریق تماس مستقیم جنسی به شریک جنسی خود منتقل کنند. وجود زخم باز در ناحیه تناسلی، عاملی برای گسترش باکتری Haemophilus ducreyi است. در واقع، تا زمانی که زخم‌ها به‌طور کامل درمان نشوند، فرد مبتلا همچنان ناقل بیماری محسوب می‌شود.
انتقال غیرمستقیم (غیر مقاربتی)
اگر ترشحات چرکی زخم با پوست یا مخاط سایر قسمت‌های بدن یا حتی فرد دیگری تماس پیدا کند، احتمال انتقال عفونت وجود دارد. به همین دلیل رعایت بهداشت فردی و استفاده از وسایل محافظتی اهمیت بالایی دارد.
نکته قابل‌توجه این است که تاکنون گزارشی از انتقال این بیماری به نوزادان از مادران مبتلا هنگام زایمان ثبت نشده است، که این موضوع شانکروئید را از برخی دیگر از بیماری‌های مقاربتی متمایز می‌کند.
علائم و نشانه های شانکروئید
اولین گام برای درمان شانکروئید، شناسایی دقیق نشانه‌های آن است. معمولاً علائم این بیماری در طی 2 تا 3 روز پس از تماس با عامل عفونی شروع می‌شود. در حالی که زخم‌های این بیماری برای مردان بسیار دردناک هستند، بسیاری از زنان مبتلا به شانکروئید از وجود آن آگاه نمی‌شوند، زیرا در اغلب موارد این بیماری در زنان بدون علامت یا با علائم خفیف بروز می‌کند.
علائم اولیه شانکروئید
بعد از آشنایی با ماهیت بیماری، باید بدانید که علائم آن با تشکیل یک برجستگی حساس و نرم در ناحیه تناسلی آغاز می‌شود. این برجستگی به تدریج به زخم‌های باز و چرکی تبدیل می‌شود که لبه‌های آن نامنظم و فرسوده است. این زخم‌ها به نام "زخم شانکروئید" یا "شانکر نرم" شناخته می‌شوند و برخلاف زخم‌های سیفلیس که سفت و محکم هستند، بسیار نرم به لمس می‌باشند.
علائم پیشرفته‌تر شانکروئید
در صورت پیشرفت بیماری، زخم‌های شانکروئید در مردان به شدت دردناک می‌شوند و ممکن است به سرعت گسترش یافته و با ترشحات چرکی و مایعات عفونی همراه باشند. این زخم‌ها می‌توانند به زخم‌های بزرگ‌تر تبدیل شوند و غدد لنفاوی کشاله ران، که معمولاً در یک طرف بدن ایجاد می‌شود، به شدت دردناک گردد. در برخی موارد، این غدد ممکن است در هر دو طرف بدن مشاهده شوند.
در زنان، زخم‌ها معمولاً دردناک نیستند و به ندرت علائم قابل توجهی ایجاد می‌کنند. به همین دلیل، تا زمانی که عفونت به مرحله پیشرفته نرسد، بسیاری از زنان متوجه بیماری خود نمی‌شوند. علاوه بر زخم‌های شانکروئید، علائمی همچون ترشحات غیرطبیعی از واژن و سوزش هنگام ادرار نیز ممکن است در زنان مشاهده شود.
علل ایجاد بیماری شانکروئید
بیماری شانکروئید توسط باکتری Haemophilus ducreyi (H. ducreyi) ایجاد می‌شود. این باکتری معمولاً از طریق زخم‌های کوچک و پارگی‌هایی که در حین فعالیت جنسی ایجاد می‌شوند، وارد بدن می‌شود. در صورتی که پوست بدون آسیب و سالم باشد، احتمال ابتلا به این بیماری به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
با این حال، در مناطق خاصی از جهان، به ویژه در آفریقا و نواحی اقیانوس آرام جنوبی، بیماری شانکروئید می‌تواند موجب بروز زخم‌های پوستی حتی در کودکان و نوجوانان شود. در این موارد، مایعات عفونی موجود در زخم‌ها ممکن است از طریق تماس غیرجنسی منتقل گردند. این امر نشان می‌دهد که شانکروئید می‌تواند به‌طور غیرمستقیم از طریق تماس با ترشحات و مایعات عفونی زخم‌ها، حتی بدون نیاز به تماس جنسی، انتقال یابد.
روش های رایج تشخیص شانکروئید
تشخیص به‌موقع شانکروئید اهمیت زیادی دارد، چرا که می‌تواند به درمان سریع‌تر و کاهش عوارض منجر شود. اما این فرایند به دلیل پیچیدگی‌های موجود و محدودیت‌های در دسترس بودن تست‌های دقیق، چالش‌برانگیز است. عامل اصلی این بیماری، باکتری Haemophilus ducreyi است که معمولاً با استفاده از محیط‌های کشت خاص شناسایی می‌شود. با این حال، این محیط‌ها در بسیاری از مراکز پزشکی به‌طور گسترده در دسترس نیستند و همچنین دقت این تست‌ها کامل نیست.
علاوه بر این، تاکنون سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) هیچ تست PCR تایید شده‌ای برای تشخیص شانکروئید ارائه نکرده است. در نتیجه، پزشکان اغلب این بیماری را بر اساس علائم بالینی و رد سایر بیماری‌های مشابه تشخیص می‌دهند. بیماری‌هایی مانند زخم‌های تناسلی (GUD)، سیفلیس، تبخال تناسلی و لنفوگرانولوما ونروم باید از نظر بالینی از شانکروئید تفکیک شوند.
معیارهای تشخیصی شانکروئید عبارتند از:
- وجود یک یا چند زخم دردناک در ناحیه تناسلی
- تورم و درد در غدد لنفاوی کشاله ران
- منفی بودن نتایج آزمایش‌های عفونت‌های ویروسی مانند تبخال تناسلی و سیفلیس (عامل Treponema pallidum)
درمان شانکروئید
درمان شانکروئید به‌طور معمول با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌شود. این داروها نه تنها به از بین بردن عفونت کمک می‌کنند، بلکه علائم بالینی را کاهش داده و از انتقال بیماری به دیگران جلوگیری می‌کنند. به همین دلیل، پزشکان متخصص ممکن است یکی از درمان‌های زیر را تجویز کنند:
- آزیترومایسین: یک کپسول خوراکی 1 گرمی
- اریترومایسین: 500 میلی‌گرم، سه بار در روز به مدت 7 روز متوالی
- سفتریاکسون: 250 میلی‌گرم به‌صورت تزریق عضلانی در یک دوز
- سیپروفلوکساسین: 500 میلی‌گرم، دو بار در روز به مدت 3 روز متوالی
مصرف هر یک از این داروها باید تحت نظر بهترین دکتر درمان درد مقاربتی در شیراز و بر اساس دستورالعمل‌های او صورت گیرد.
درمان شانکروئید در دوران بارداری
زنان باردار و شیرده باید از مصرف سیپروفلوکساسین اجتناب کنند، زیرا این دارو ممکن است برای آنان مناسب نباشد. تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر اثر منفی بیماری شانکروئید بر بارداری وجود نداشته است.
درمان شانکروئید برای افراد مبتلا به عفونت HIV
افراد مبتلا به HIV ممکن است با چالش‌های خاصی در درمان شانکروئید مواجه شوند. در این افراد، درمان ممکن است به کندی پیش برود و زخم‌ها نیز به‌طور آهسته بهبود یابند. به همین دلیل، درمان این بیماران نیاز به نظارت دقیق پزشک دارد و ممکن است موفقیت درمان کمتر از دیگر افراد باشد.
مدت زمان بهبود بیماری شانکروئید
بیماران معمولاً پس از یک تا دو هفته از شروع درمان، بهبود قابل توجهی را تجربه می‌کنند. با این حال، در موارد شدیدتر بیماری، ممکن است پس از درمان، آثار زخم‌ها باقی بماند. در صورت عدم درمان بیماری، ممکن است نیاز به انجام تست‌های بیشتر برای تایید تشخیص و بررسی سایر عفونت‌های مقاربتی وجود داشته باشد.
پیشگیری از شانکروئید
برای کاهش خطر ابتلا به بیماری شانکروئید و دیگر بیماری‌های مقاربتی، انجام اقدامات پیشگیرانه ضروری است. این اقدامات شامل موارد زیر می‌شوند:
- پرهیز از رابطه جنسی محافظت نشده: بهترین روش برای جلوگیری از انتقال شانکروئید، اجتناب از رابطه جنسی بدون استفاده از محافظ است. همچنین داشتن شرکای جنسی متعدد می‌تواند ریسک ابتلا را افزایش دهد.
- استفاده از کاندوم: استفاده از کاندوم در هر رابطه جنسی، چه واژنی و چه مقعدی، می‌تواند به‌طور چشمگیری خطر انتقال این بیماری را کاهش دهد.
- پرهیز از تماس با زخم‌ها: تماس سایر نقاط بدن با زخم‌های باز و چرکی شانکروئید می‌تواند باعث انتقال بیماری شود. بنابراین، خودداری از تماس مستقیم با این زخم‌ها ضروری است.
با رعایت این نکات و مشورت با دکتر درمان بیماری های آمیزشی در شیراز، نه تنها ریسک ابتلا به شانکروئید کاهش می‌یابد، بلکه از بروز سایر بیماری‌های مقاربتی نیز می‌توان جلوگیری کرد.
جمع بندی
شانکروئید یک بیماری مقاربتی باکتریایی دردناک است که با زخم‌های تناسلی و تورم غدد لنفاوی مشخص می‌شود. خوشبختانه، این بیماری به طور موثر با آنتی‌بیوتیک‌ها قابل درمان است. تشخیص زودهنگام، تکمیل دوره درمان و درمان شریک جنسی برای جلوگیری از عوارض و گسترش عفونت ضروری است. رعایت اصول بهداشت جنسی و داشتن رابطه جنسی ایمن، بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به شانکروئید و سایر بیماری‌های مقاربتی است.
