بطور کلی، علائم افسردگی در زنان دو برابر بیشتر از مردان بروز پیدا می کند اما نباید تصور کنید که افسردگی در زنان طبیعی است یا باید آن را سرسری گرفت. در این مقاله پزشک شهر به علت ها و علائم افسردگی و سوالات متداول شما می پردازیم.
زندگی پر از بالا و پایین هاست اما اگر بیش از دو هفته دائم احساس ناراحتی، پوچی یا ناامیدی دارید یا این حس ها مانع فعالیت های معمولی تان هستند، احتمالا افسردگی دارید. برخلاف تصور عموم افسردگی یک اختلال جدی و پر اهمیت است.
افسردگی نیز مانند هر اختلال یا بیماری دیگر درمان پذیر است و شما می توانید با مشاوره (تراپی) با روانشناس یا روانپزشک سلامت روان خود را دوباره بدست آورید.
۱. افسردگی چیست؟
اختلال افسردگی (به انگلیسی Depression) به وضعیتی گفته می شود که فرد به مدت حداقل دو هفته، بیشتر مواقع:
- ناراحت و غمگین است (یا زیاد گریه می کند).
- احساس پوچی یا ناامیدی می کند.
- یا تمایلی به انجام کار های روزمره ندارد.
در اغلب موارد افسردگی روی عملکرد شغلی و رابطه با دوستان و اعضای خانواده تاثیر منفی می گذارد. امروزه یکی از شایع ترین اختلالات روانی در ایران، افسردگی و مخصوصا افسردگی در زنان است. این اختلال بدن، خلق و حتی افکار را تحت تاثیر می گذارد. در مواردی حتی ممکن است دپرس بودن روی عادات غذایی، کیفیت خواب و احساس شما نسبت به خودتان یا فعالیت هایی که دوست دارید نیز تغییراتی ایجاد کند.
دقت کنید که افسردگی با احساس ناراحتی یا پکر بودن برای چند ساعت یا چند روز، تفاوت دارد. این اختلال همچنین با سوگ یا غم از دست دادن فرد عزیزی که دوست داریم یا ناراحتی به علت اتفاق بد یا سخت نیز فرق دارد. فرد افسرده نمی تواند با تصمیم جدید یا دعا و آرزو از این وضعیت سخت روانی خارج شود. کسانی که افسرده هستند نمی توانند به راحتی آن را کنار بگذارند یا خودش را بیرون بکشد.
۲. انواع افسردگی چیست؟
یکی از سوالاتی که ممکن است برای شما بوجود بیاید، این است که آیا افسردگی انواع مختلف دارد؟ بطور خلاصه، بله. انواع افسردگی شامل:
- اختلال افسردگی عمده (Major Depressive Disorder): که اسم دیگر آن افسردگی اساسی (Major Depression) است، مجموعه ای از علائم مانند اختلال در عملکرد شغلی، تحصیلی، خواب و اشتها را ایجاد می کند. همچنین فرد از سرگرمی و تفریح های که قبلا انجام می داد دیگر به اندازه کافی لذت نمی برد.
- کج خلقی یا افسرده خویی (Dysthymic disorder) یکی از انواع افسردگی است که دو سال یا بیشتر طول بکشد. علائم افسرده خویی نسبت به افسردگی اساسی شدت کمتری دارند اما همچنان مانعی برای زندگی حس رضایت یا زندگی عادی بیمار است.
علائم دیگر انواع افسردگی معمولا کمی متفاوت هستند و بعد از یک اتفاق خاص شروع می شوند. بطور مثال:
- افسردگی سایکوتیک یا روان پریشانه (Psychotic Depression):
نوع روان پریشانه زمانی رخ می دهد که همزمان با نوعی اختلال افسردگی شدید، علائم گسست از واقعیت (یا مسخ شخصیت)، توهم و هذیان نیز بروز کنند.
- افسردگی در زنان:
علاوه بر این بعضی از انواع افسردگی مختص زنان است مانند افسردگی بعد از زایمان (PPD) که بیش از ۱۰٪ از زنان را درگیر می کند و معمولا یک سال طول می کشد. یا افسردگی دوران بارداری (PND) که می تواند بسته به شدت آن برای مادر و کودک خطرناک باشد.
- اختلال خلقی فصلی (Seasonal affective disorder): زمانی است که فرد در فصل های سرد پاییز و زمستان که نور خورشید کمتر است، افسرده می شود.
- افسردگی دو قطبی (Bipolar Depression):
در اختلال دو قطبی بیماران معمولا دچار تغییرات خلقی ناگهانی می شوند. از علائم دو قطبی می توان به نوسانات شدید رفتار و دو حالت یا دوره شیدایی (مانیا یا انرژی زیاد) و افسردگی (افت خلق و انرژی) اشاره کرد.
۳. چه کسانی دچار افسردگی می شوند؟
طبق آمار جهانی، زنان دو برابر بیشتر از مردان افسرده می شوند. البته برخی روانشناسان معتقدند نقش جنسیت متاثر از علل دیگر نظیر جامعه و فرهنگ می باشد. همچنین افسردگی در زنانی که خانواده آن ها زیر خط فقر زندگی می کنند، بسیار شایع تر است.
۴. علت افسردگی چیست؟
نمی توان به یک مورد خاص به عنوان علت افسردگی اشاره کرد. همچنین علت افسردگی در انواع این اختلال متفاوت است. موارد زیر از اصلی ترین علت های افسردگی در زنان هستند:
ژنتیک (سابقه خانوادگی): با این که زنانی که سابقه این اختلال در خانواده را ندارند نیز ممکن است افسرده شوند، احتمال افسردگی در زنان با سابقه خانوادگی (در بستگان درجه یک) بالاتر است.
تغییر عملکرد مغز: عملکرد و ساختار ظاهریی مغزی افراد افسرده با افراد معمولی تفاوت قابل مشاهده دارد.
کاهش تعادل شیمیایی بدن: بسیاری از اوقات تعادل شیمیایی بخش هایی از مغز که وظیفه تنظیم خلق و خو، افکار، خواب، اشتها و رفتار را دارند، در افراد افسرده به هم می ریزد.
تغییرات هورمونی: سطح هورمون استروژن و پروژسترون بدن زنان در طول دوران پریود (قاعدگی)، حاملگی، زایمان و یائسگی بطور دائم تغییر می کند. همه این موارد می توانند از علت های افسردگی در زنان باشند یا حداقل احتمال آن را بالا ببرند. مهم تر از همه، سقط جنین نیز می تواند از عواملی باشد که علت بروز یا تشدید این اختلال خلقی است.
استرس و اضطراب عوامل استرس زا مانند تغییرات شرایط زندگی یا اتفاقات بزرگ و غیر قابل پیش بینی از علت های اصلی بروز یا تشدید افسردگی هستند. مواردی مانند:
- تروما (ضربه روحی)
- فوت شدن دوست یا عضو خانواده
- مسئولیت شغلی زیاد یا جدید
- رابطه عاطفی بد
- نگهداری از فرزند یا والدین سالمند
- فقر
- سوء استفاده یا تعرض عاطفی
- آزار یا تجاوز جنسی
بیماری بروز بیماری جدی مانند سرطان، ام اس یا سکته قلبی و بیماری روماتیسم مفصلی نیز باعث افسردگی می شوند. به عقیده روانشناسان و دانشمندان افراد افسرده ای که بیماری مزمن یا خطرناک دارند علائم هر دو اختلال شدیدتر است. بیماری هایی مانند کم کاری تیروئید، روماتیسم، پارکینسون و سکته باعث تغییراتی در مغز می شوند که می تواند علت افسردگی باشد.
درد شدید یا طولانی افرادی که به مدت طولانی درد جسمی یا روحی تحمل می کنند بیشتر دچار افسردگی می شوند. این مسئله در زنان قربانی سوء استفاده یا تجاوز جنسی و افرادی که بیماری مزمن (طولانی مدت) دارند شدید تر است.
۵. علائم افسردگی چیست؟
بطور کلی، علائم افسردگی در افراد مختلف متفاوت است. بعضی از افراد علائم کم و برخی تقریبا همه علائم را با هم دارند. همچنین دفعات بروز علائم، شدت یا مدت زمان دوره افسردگی برای هر فرد تفاوت دارد.
در صورتی که هر کدام از علائم افسردگی را بیش از دو هفته احساس کردید، باید به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید تا درمان شوید:
- احساس ناراحتی، پوچی بعضا همراه با بغض و گریه زیاد.
- احساس ناامیدی، ناتوانی، بی ارزش یا بی مصرف بودن.
- از سرگرمی و فعالیت هایی مورد علاقه خود لذت نمی برید یا تمایل به انجام آن ها ندارید.
- احساس خستگی، بی حالی یا تنبل شدن.
- به سختی تصمیم می گیرید، اختلال حواس و حافظه دارید یا نمی توانید روی موضوع خاصی تمرکز خود را حفظ کنید.
- علاقه به خواب زیاد بطوری که دوست ندارید صبح ها از جای خود بلند شوید سر کلاس یا محل کار بروید.یا در طرف مقابل، بی خوابی و کم خوابی به شکلی که دیر به خواب می روید و زود بیدار می شوید.
- کاهش وزن به دلیل از دست دادن اشتها و کاهش میل به غذا. یا افزایش وزن به علت پرخوری تنها برای این که حس بهتری داشته باشید.
- به صدمه زدن به خود (خودزنی) فکر می کنید.
- تمایل به خودکشی
- حساس تر هستید به شکلی که با کوچکترین اتفاق به راحتی عصبی یا دلخور می شوید.
- علائم بیماری جسمی که حتی با درمان بهتر نمی شوند مانند سردرد، معده درد یا مشکلات گوارشی که با گذشت زمان خوب نمی شوند.
بنابراین اگر هر کدام از این علائم افسردگی را بیش از دو هفته داشتید باید به پزشک یا روان درمان مراجعه کنید.
۶. ارتباط افسردگی با بیماری های دیگر چیست؟
به باور دانشمندان افسردگی با اختلالات متعدد سلامتی ( به ویژه در زنان) مرتبط است.
- بیماری قلبی: افرادی با بیماری قلبی دو برابر بیشتر از افراد عادی مبتلا به افسردگی می شوند.
- چاقی: آمار نشان می دهد که ۴۳ درصد از بزرگسالان افسرده مبتلا به چاقی هستند. زنان افسرده بیشتر از زنان سالم دچار پرخوری و اضافه وزن می شوند. همچنین چاقی ناشی از افسردگی در زنان بسیار شایع تر از مردان است.
- سرطان: تقریبا یکی از هر ۴ بیمار سرطانی دچار علائم افسردگی می شود. جالب است بدانید با این که سرطان در مردان شایع تر از زنان است، زنان بیشتر افسرده می شوند.
۷. تشخیص افسردگی چگونه صورت می گیرد؟
در صورتی که علائم افسردگی دارید بهتر است با روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید. در موارد خاص، عوارض جانبی مصرف دارو یا بعضی بیماری ها (مشکل تیروئید یا عفونت ویروسی) نیز ممکن است باعث ایجاد علائم شبیه به افسردگی شوند. گاهی افسردگی ناشی از بیماری جسمی یا اختلال روانی دیگر است.
برای تشخیص افسردگی باید به متخصص سلامت روان مراجعه کنید و به سوالاتی درباره زندگی، احساسات، علائم و مشکلاتی که دارید پاسخ دهید. معمولا روانپزشک یا روانشناس توصیه به انجام آزمایش خون یا ادرار می دهد تا با رد احتمال بیماری های دیگر، از افسرده بودن شما اطمینان حاصل کند.
۸. درمان افسردگی
دیگر سوالی که اغلب مراجعین دارند این است که چطور افسردگی را درمان کنیم؟
بیشتر افراد تصور می کنند که افسردگی قابل درمان نیست یا به آن به عنوان یک اختلال جدی نگاه نمی کنند. اما سلامت روان هم به اندازه سلامت جسم اهمیت دارد. درمان افسردگی با جلسات مشاوره (تراپی توسط روانشناس یا روانپزشک)، مصرف دارو و یا ترکیب هر دو امکانپذیر است.
اغلب افراد با افسردگی خفیف تنها با چند جلسه مشاوره احساس بهتری نسبت به خود و شرایطشان پیدا می کنند. البته در موارد شدیدتر معمولا نیاز به مصرف دارو و قرص ضدافسردگی در کنار مشاوره احساس می شود. دارو های ضدافسردگی تعادل بعضی از مواد شیمیایی در مغز با به حالت مناسب بر می گردانند. حتما بخاطر داشته باشید که چند هفته طول می کشد تا دارو یا قرص ضدافسردگی تاثیر خود را بگذارد. انواع مختلف قرص های ضد افسردگی وجود دارند که ممکن است میزان تاثیر آن ها برای هر فرد متفاوت باشد.
طبیعی است که بعضی از افراد بجای تلاش برای درمان افسردگی با تراپی، به مصرف مواد مخدر یا الکل روی بیاورند. اما بهتر است بدانید که مصرف الکل و مواد مخدر نه تنها درمان افسردگی نیستند، بلکه باعث بدتر شدن علائم یا کاهش تاثیر دارو های ضدافسردگی می شوند. توصیه می شود هرگونه مصرف دارو یا الکل را به دکتر روانشناس در شیراز یا روانپزشک در شیراز در میان بگذارید.
۹. آیا ورزش برای بهبود علائم افسردگی مفید است؟
بله، بسیاری از افراد با ورزش احساس بهتری نسبت به خودشان و شرایط بدست می آورند. اگر تا کنون افسرده شده باشید حتما می دانید که ورزش کردن یا شروع عادات جدید چقدر سخت و غیر ممکن به نظر می رسد. اما جالب است بدانید دانشمندان باور دارند فعالیت بدنی، مخصوصا اگر قصد مراجعه به روان درمان را ندارید، برای درمان افسردگی بسیار مفید و موثر است. تحقیقات نشان می دهند ورزش منظم، احتمال ابتلا به این اختلال روانی را کاهش می دهد و تاثیر مثبتی در درمان علائم آن دارد. نباید انتظار داشت میزان اثرگذاری ورزش، به اندازه مشاوره یا مصرف دارو ضدافسردگی باشد. یکی از بهترین راه ها برای افراد افسرده که تمایل چندانی به ورزش ندارند، پیاده روی است.
۱۰. آیا روش های خانگی درمان افسردگی موثر هستند؟
دانشمندان در حال مطالعه روش های درمان خانگی افسردگی که طبیعی نیز باشند هستند. اما تا کنون ثابت نشده که هیچ کدام از این روش ها به اندازه تراپی یا دارو های ضدافسردگی موثر باشند. البته روش های طبیعی و خانگی مانند ورزش، مدیتیشن یا تمرین ریلکسیشن نه تنها برای درمان افسردگی موثر هستند، بلکه هیچ خطری نیز ندارند.
توصیه های پایانی پزشک شهر
افسردگی یک اختلال شایع اما جدی سلامت روان است و درمان آن در بیشتر موارد نیازمند مراجعه به روانشناس یا روانپزشک و در موارد خاص مصرف دارو ضدافسردگی است.
- افسردگی در زنان دو برابر شایع تر است و انواعی از آن مختص زنان است - اما به این موضوع به اندازه لازم توجه نمی شود.
- این اختلال بک قاعده کلی برای درمان ندارد و فرد بعضا نمی تواند به راحتی از آن خارج شود.
- افراد افسرده واقعا دچار درد و بیماری هستند و اغلب به کمک دیگران نیاز دارند.
- حتی شدیدترین انواع افسردگی نیز درمان پذیر هستند.
منبع: مقالات سلامت روان وزارت بهداشت آمریکا WomensHealth و NIMH، سازمان بهداشت انگلیس NHS
